3–mavzu. Talab va taklif asoslari darsning o’quv maqsadi

4. Talab va taklif muvozanati

Bozor muvozanati – iqtisodiy subyektlarni qoniqtiradigan va unga xech qanday o’zgartirish kiritishni talab etmaydigan bozor xolati.
Talab yoki taklifning narxga ta‘sir ko’rsatmaydigan omilari ta‘siri natijasida muvozanatning birlamchi parametrlari o’zgarishi va yangi darajaga chiqishi mumkin. Erkin sharoitida bozor mexanizmi muvo zanat shakllangunga qadar narxlar o’zgarishini ta‘minlab turadi. Mu- vozanat nuqtasida tovarning defisiti ham ortiqchasi ham, narxlar tomonidan bosim ham bo’lmaydi. Real bozor sharoitida talab va taklif doimiy ravishda bir-birini taqozo qilib kelmaydi, biroq muvozanatni ta‘minlash tendensiyasi mavjud.

Narx P

^P3

^P2 ^P1

^Q1 ^Q2 ^Q3

Miqdor Q

5–rasm. Talab va taklif muvozanati.

Bozor muvozanati barqaror deb tan olinadi, agarda bozor o’zining ichki omillari evaziga oldingi holatiga qayta oish qobiliyatiga ega bo’lsa. Bu holatda bozorning o’z-o’zini boshqarish mexanizmi ishga tushadi. Agar bozor barqaror bo’lsa, davlat uning faoliyatiga aralashmaydi, agar u izdan chiqsa, davlatning aralashuvi shart va zarur bo’lib qoladi.
Bozorni tahlil qilish natijalari shuni ko’rsatdiki, bu yerda asosiy omil vaqt omili qisoblanadi. Vaqt omiliga bo’yicha muvozanatning turli modellari kelib chiqadi. Masalan, statistik va dinamik modellar.
Talab va taklif omillarini kompleks tadqiq qilish aniq bir tovar yokii xizmatlar bozorining sifatli tahlilini va bozor kon‘yunkturasini qisqa va uzoq muddatli kelajakda bashoratlash imkonini beradi.

Nazorat savollari

1. 
   Bozor mexanizmi nima, uning elementlari nimalardan iborat?
   
2. 
   Bozordagi talab nima? Talab qonuniga ta’rif bering
   
3. 
   Bozor talabini amaliy tahlil qilish, bashoratlar uchun qanday usullardan foydalaniladi?
   
4. 
   Talabning narxga bog’liq bo’lmagan muhim omillariga nimalar kiradi?
   
5. 
   Bozordagi taklifni tavsiflang.
   
6. 
   Taklifning narxga bog’liq bo’lmagan omillariga nimalar kiradi?
   
7. 
   Talab va taklif muvozanati tushuntiring.