|
йўл қўйиб бериш
Зарба остида сиқилиб қолган душман жанг қилишдан тўхтамайди. Қочиш имконига эгабўлган рақиб жанг қилмайди. Душманни нафасини ўнглашга имкон бермаслик керак, аммо ҳаддан зиёд сиқиб ҳам қўймаслик лозим. Душман кучи қолмаганда, унинг курашиш иродаси йўқолади. Шунда душман қўшинини қилични қонга ботирмай туриб, асирга олиш мумкин бўлади.
“36 стратагема”дан
Изоҳ: Душманни қочишига имкон бериш уни қўйиб юбориш дегани эмас. Ундан маълум бир узоқликда туриб, таъқиб қилиш лозим. Сун Цзи шундай дейди: “Қаттиқ таъқиб қил, аммо қисиб қўйма”. Сиқиб қўймаслик таъқибдан воз кечишни билдирмайди, фақат душманни жанг қилишга мажбурлаш керак эмас.
1-ҳикоят. Уч подшолик даврида (III аср) шимолий Вэй подшолиги ҳукмдори жануби-ғарбнинг ёввойи қабилалари етакчиси Мэнхони ғарбий Шу-Хан подшолигига қарши исён кўтаришга кўндирди. Шу подшолигининг машҳур саркардаси Чжугэ Лян Мэнхога қарши юришга чиқди. Бироқ унинг мақсади фақат жанублик ёввойиларнинг ерларини эмас, балки қалбини ҳам забт этиш эди. Бу ишни амалга ошириш учун Чжугэ Лян “тутиб олишдан олдин узоқлашишга йўл қўйиб бериш” стратагемасидан фойдаланди. Аввалига у бирма-бир Мэнхонинг иттифоқчиларини тор-мор қилди. У Мэнхонинг учта саркардасини ҳам асирга олди. Лекин Чжугэ Лян исёнкорларни қатл этиш ўрнига олийҳимматлик қилиб, уларни едириб-ичириб қўйиб юборди. Албатта қатл этилишини кутиб турган саркардалар бундай марҳаматдан миннатдор эдилар.
Бунга жавобан Мэнхо яна ҳужум қилади. Шу қўшини усталик билан маневр қилиб, душманни алдайди ва Мэнхони асирга туширади. Бироқ Чжугэ Лян ўзини бу сафар ҳам ғаройиб тутиб, Мэнхони қамаб қўйиш ёки қатл этиш ўрнига унга Шу подшолигига садоқат билдириб қасамёд қилишни таклиф қилади. Мэнхо бу таклифни рад қилади, аммо келаси сафар асирга тушса, Шу ҳукмронлигини тан олишни ваъда беради. Чжугэ Лян уни саховат билан едириб-ичиради ва қўйиб юборади. Чжугэ Ляннинг зобитлари ундан нега Мэнхони қатл қилмагани ва шу билан бирга чўзилиб кетган урушга батамом барҳам бермаганлиги сабабини сўрашганда, у жануб қабилаларининг муҳаббатини қозонишга ҳаракат қилаётганини айтади.
Мэнхо иккинчи ҳужумни режалаштиради, аммо унинг аввал Чжугэ Лянга асирликка тушиб, қўйиб юборилган саркардаларидан бири камчиликка йўл қўяди ва жазога тортилиб, ҳаётидан айрилишига бир баҳя қолади. Бу икки ҳодиса сабаб саркарданинг Чжугэ Лянга ихлоси ошади ва у шахсан ўзи Мэнхони боғлаб, Шу қўшинига топширади. Иккинчи марта асирга тушган Мэнхога Чжугэ Лян ўзига бўйсунишни таклиф қилади. Мэнхо яна таклифни рад этади ва бу сафар ҳам Чжугэ Лян уни едириб-ичириб, қўйиб юборади. Мэнхо уйига қайтиб боради ва ўзига хоинлик қилган саркарданинг изидан тушиб, уни қатл эттиради.
Шундан сўнг Мэнхо учинчи ҳужумни режалаштиради. Бу сафар у ўз укасига кўп сонли жангчилари билан оддий фуқаролар кийимида Чжугэ Лянга совғалар этишни буйруқ беради. Рақиб қароргоҳига кириб, улар Шу қўшинига тўсатдан ҳужум уюштириш ва Чжугэ Лянни асирга олмоқчи бўлишади. Бироқ Чжугэ Лян тузоқ қўйилганини сезиб қолади ва унинг одамлари ҳужумни қайтаришга тайёр туришади. Бу сафар ҳам ҳужумни ўзи бошқарган Мэнхони қўлга олишади. Лекин у яна бўйсунишни рад этади ва яна озодликка қўйиб юборилади.
Хуллас бундай асирга тушиш ва озодликка чиқиш етти марта давом этади. Бир сафар Мэнхо ва унинг одамлари Шу қўшини қўйган пистирмага тушади. Бошқа сафар эса унга ёрдам бераётган подшолардан бири хиёнат қилади. У Мэнхони асирга олиб, ўзи Чжугэ Лянга топширади. Кейинги сира Мэнхо ва унинг саркардалари ўзларини асирликка топширадилар, бироқ уларни тинтув қилганда ёнларидан қилич ва ханжарлар чиқади. Улар Чжугэ Лянни ўлдиришга қасд қилган бўлишади. Ҳар сафар Мэнхо қўлга тушганда, бўйсунишни рад қилади ва озодликка чиқарилади.
Олтинчи марта асирга тушгандан сўнг Мэнхонинг бирор бир тарафдори қолмайди. У еттинчи марта Шу қўшинига қарши ҳужум уюштиради. Шу жангчилари қочаётгандек ўзларини кўрсатишади ва ўзлари қўйган пистирмагача Мэнхони олиб келишади. Ниҳоят еттинчи марта Мэнхо асирга олинади. Бу сафар қаршилик қилишга имкони қолмаган Мэнхо Чжугэ Лянга бўйсунади ва ўз қабилаларига Шуга бўйсунишни буйруқ беради.
У қилган ишларидан пушаймон еди ва Чжугэ Лянга умрбод садоқат кўрсатишга қасам ичди. Чжугэ Лян мукофот тариқасида Мэнхога жанубий қабилалар устидан ҳукмронлик қилиш ҳуқуқини, ер ва подшоликни беради. Чжугэ Ляндан нега Мэнхога ҳокимиятни қолдиргани тўғрисида савол беришганда, у жануб аҳолиси Хитой императоридан кўра ўз ҳокимларига кўпроқ бўйсунишларини айтади.
Ўшандан бошлаб Шу-Хан подшолигининг жанубий сарҳадларида тинчлик ҳукм суради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
