35-ma’ruza lentali konveyerlar turlari va asosiy parametrlari lentali konveyerlarnig tuzilshi va asosiy qismlari

Tayanch konstruksiyalar va rolik tayanchlari 
Tayanch konstruksiya (konveyer ramasi) prokatdan tayyorlanadigan metall seksiyalaridan 
tashkil topadi (4- rasm). Baъzilarda ikkita bo‘ylama po‘lat arqondan iborat bo‘lgan tayanch 
konstuksiyalar qo‘llanilib, osma rolik tayanchlar ularga mahkamlanadi (4-rasm). Ularning 
afzalligi – og‘irligi keskin kamayishidan tashqari tasmaga katta bo‘lakli materialni yumshoqlik 
bilan yuklashdan iborat. 
4-rasm. Lentali konveyer seksiyasi 

---

5-rasm. Simarqonli tayanch konstruksiya 
6 –rasm. Rolik tayanchlari: a- chiziqiy; b-markazlashtiruvchi; v-amortizatsiyalovchi
rolikli; 2-markazlashtiruvchi rolik tayanchining ishlash sxemasi 
Rolik tayanchlari (4-rasm) konveyerning eng asosiy qismi hisoblanadi. Tasma harakatiga 
qarshilik ko‘rsatuvchi kuch va tasmaning hizmat muddati ularning holati bilan bevosita 
bog‘liqdir. 
Konveyerning yukli (ishchi) shoxobchasida yassi tasma uchun rolik tayanchlari bitta 
rolikdan iborat bo‘ladi, tasmaga novsimon shakl berish uchun esa – uchta (ayrim hollarda ikkita 
yoki beshta) rolik o‘rnatiladi, ular vertikal tekislikda bir biriga nisbatan maъlum burchak ostida 
qo‘yiladi. Konveyerning yuksiz shoxobchasida doimo bir rolikli tayanch o‘rnatiladi.
Uch rolikli tayanchlarning baъzi kamchiligi shundan iboratki, ularni qo‘llashda tasma 
harakatlanish jarayonida chetga qarab siljishga moyil bo‘ladi. 
Tasmani tashqi tomonga siljib ketishini oldini olish uchun yon roliklarning tashqi 
tomonini tasma harakati bo‘ylab oldi tomonga kichik (2 - 40) burchakka og‘dirib o‘rnatiladi (6, 
б
- rasm). SHuning natijasida roliklar o‘zining markazlashtirish taъsirini ko‘rsatadi, chunki 
tasma tashqi tomonga siljiganda rolikning aylanish o‘qiga perpendikulyar bo‘lgan uning aylanish 
tezligi vektori 
V
p
ning yo‘nalishi tasmaning tezlik vektori 
V
t
ni yo‘nalishiga mos bo‘lmaydi. 

---

7 – rasm. YOn roliklarning tasmaga taъsiri: a-yon rolikda tasmaning egilishi; b- yon 
roliklar tashqi tomoni og‘ishining taъsiri 
Vektor 
V
p
ni ikkiga ajratamiz, ulardan biri tasma o‘qining yo‘nalishi bo‘ylab yo‘nalgan, 
ikkinchisi esa – unga perpendikulyar yo‘nalgan. SHunda tashkil etuvchi vektorlarning biri 
V
c
= V
t

tg
, bu vektor esa tasmani markaz tomon siljitishga harakat qiladi. 
Qattik mahkamlangan rolik tayanchlari bilan bir qatorda vertikal o‘q atrofida erkin 
aylanadigan tayanchlar ham qo‘llaniladi. Tasma tashqi tomonga siljiganda rolik tayanchi 
qandaydir burchak (

) ga buriladi va undan keyin yuqorida aytib o‘tilgan holat yuz beradi. 
Baъzi holatlarda tayanch konstruksiyalarning yon tomonlariga vertikal o‘qda qo‘shimcha 
roliklar o‘rnatilgan bo‘lib, ular tasmani chetga chiqib ketishiga to‘sqinlik qiladi. 
Konveyerga yuklash joyida tasmaga materialni urilishi zarbini kamaytirish va yumshatish 
maqsadida amortizatsiyalanadigan rolik tayanchlari qo‘llaniladi (3.34, v- rasm).
Rolik tayanchlarining boshqa turlaridan egiluvchan aylanuvchi o‘qli osma rolik 
tayanchlari (7, b- rasm) ni hamda roliklarini bikirli o‘qlari sharnir bilan bog‘langanlari (7, b- 
rasm) ni ko‘rsatib o‘tish mumkin. 

---

8-rasm. Osma oraliq tayanchlar: a-egiluvchan o‘qli; b-roliklar sharnir bilan 
bog‘langanligi 
Rolik tayanchlarining eng asosiy elementi roliklardir. Ularga ketadigan xarajat Lentali 
konveyer bilan yuk tashishga ketadigan umumiy xarajatlarning asosiy qismini tashkil etadi. 
Roliklarni tez ishdan chiqishining asosiy sababi – podshipnik bog‘lamlarining ifloslanishi tufayli 
ularni aylanishdan to‘xtab qolishidir. Podshipnik bog‘lamlari ifloslanishining oldini olish uchun 
turli zichlagichlar qo‘llaniladi, ulardan eng yaxshisi – labirint zichlagichlardir (8- rasm). 
9-rasm. Labirint zichlagichlar 
Tayanch roliklarning diametri tasma eniga qarab quyidagicha olinishi tavsiya qilinadi: 
tasmaning eni V = 800 mm bo‘lganda rolikni diametri 89 (108) mm; V = 1000 mm bo‘lganda D 
=(108) 127 mm; V = 1200÷1600 mm bo‘lganda D = 159 mm.