33. Yalpi ichki mahsulotning mohiyati qanday? Yalpi ichki mahsulot

Oraliq iste’mol deb nimaga aytyiladi?

Oraliq iste’moli bu joriy yilda yangi tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish uchun homashyo sifatida ishlatilgan. Oraliq iste’mol joriy yilda yangi tovar ishlab chiqarish uchun ishlab chiqarish jarayonida sarflangan tayor mahsulotlar va xizmatlar qiymati, masalan, ishlab chiqarishda sarflangan xom-ashyo, materiallar, yoqilg‘i, energiya, asbob-uskunalar qiymati, shuningdek, reklama agentliklari, yuridik konsultatsiyalar, transport agentliklari va h.k. xizmatlari uchun to‘lovlar va h.k. Misol: non tayorlash uchun non zavodida homashyo sifatida ishlatilgan un qiymati. Asosiy vositalar eskirishi (iste’moli) oraliq iste’mol hisoblanmaydi. Oraliq iste’mol qiymati oxirgi foydalanish bahosida hisoblanadi va unga barcha savdotransport ustamalari ham qo‘shiladi. Yalpi qo‘shilgan qiymat (YaQQ) - iqtisodiy faoliyatning muhim ko‘rsatkichi bo‘lib, u ishlab chiqarish hisoblamasining balanslashtiruvchi moddasi hisoblanadi va ishlab chiqarish bilan oraliq iste’mol orasidagi farq sifatida aniqlanadi. Oraliq iste’molda bo‘ladigan xom ashyo, materiallar, elektroenergiya, urug‘, yem –xashak va ko‘rsatilgan xizmatlar qiymatlari, qaysikim boshqa bir mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflangan qiymatlar YaIMga qo‘shilmaydi. Demak YaIM da qaytadan – ya’ni takroriy sarflar hisoblanmaydi, ishlab chiqarishga va xizmat ko‘rsatishga moddiy va boshqa sarflar faqat bir marta hisobga olinadi.

35. 
    Yalpi qo‘shilgan qiymat deganda nimani tushunasiz va uning tarkibiga nimalar kiradi?
    

Yalpi qo'shilgan qiymat = mahsulotning yalpi qiymati - oraliq iste'mol qiymati.
Mahsulot qiymati = tovar va xizmatlarning umumiy sotilishi qiymati va zaxiradagi o'zgarishlarning qiymati.
Turli xil iqtisodiy faoliyatdagi yalpi qo'shimcha qiymatning yig'indisi "faktor tannarxi bo'yicha YaIM" deb nomlanadi.
Yalpi ichki mahsulot faktor qiymati bo'yicha va bilvosita soliqlar, mahsulotga subsidiyalar tushirilgan = "ishlab chiqaruvchilar narxidagi YaIM".
Mahalliy mahsulot ishlab chiqarishni o'lchash uchun iqtisodiy faoliyat (ya'ni tarmoqlar) turli tarmoqlarga bo'linadi. Iqtisodiy faoliyatni tasniflagandan so'ng, har bir sektorning mahsuloti quyidagi ikki usuldan biri bilan hisoblanadi:

1. 
   Har bir sohaning mahsulotlarini tegishli bozor narxiga ko'paytirib va ​​ularni qo'shib
   
2. 
   Yalpi savdo va tovar-moddiy zahiralar to'g'risidagi ma'lumotlarni kompaniyalar yozuvlaridan to'plash va ularni birlashtirish orqali
   

Keyinchalik omillar tannarxi bo'yicha mahsulotning yalpi qiymatini olish uchun barcha tarmoqlar mahsulotlarining qiymati qo'shiladi. Yalpi mahsulot qiymatidan har bir sektorning oraliq iste'molini olib tashlash faktor qiymatida GVA (= YaIM) ni beradi. Bilvosita soliq minusidan subsidiyalarni GVA (YaIM) ga faktor tannarxiga qo'shish "ishlab chiqaruvchilar narxlarida GVA (YaIM)" ni beradi.

35.