3 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Фойдаланилган адабиётлар: 
1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017-йил 7-февралдаги ПФ-4947-сонли 
қарори, 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор 
йўналиши бўйича ҳаракатлар стратегиялари” 
2. Ф.Б.Омонов. “Пахтани дастлабки ишлаш бўйича ахборотнома”. Тошкент, “Ворис 
нашриёт”, 2008.
3. Funk, A.Pual, Wanjura, D.John. 
Cotton seed unloading systems. Journal of Cotton ScienceVol. 
21, Issue 1, pp. 51-59, Published 2017. 
4. А.А.Сафоев. Повышение эффективности очистки хлопка-сырца тонковолокнистых 
сортов совершенствованием ударно-разрыхлителных устройство чистителя мелкогосора. Дисс. 
канд. тех. наук. Ташкент: ТИТЛП, 1984. - 203 б.
5. Патент. IHDP 97001122.1. кл.6D01G9/4. Бюл.№2.11.02.1998 5. Авторское свидетельство 
№ 560930, кл. Д 01 G 6/14,1975
6. Патент Рес. Узб., FAP 00428, Бюл. №12, 31.12.2008 г.
 
ИККИ ҚАТЛАМЛИ ТРИКОТАЖ ТЎҚИМАЛАРИНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК 
КЎРСАТКИЧЛАРИ ТАХЛИЛИ 
ассистент С.А.Каримов., ассистент Д.Б.Шамиев., ассистент У.Я.Гулбоев., 
Жиззах политехника институти 
[e-mail]
 ., 
[e-mail]
 ., 
Аннотация
. 
Ушбу мақолада икки қатламли трикотаж тўқималарини ишлаб чиқариш, 
хамда унинг физик механик хусусиятларининг тахлил натижалари келтириб ўтилган. Бундан 
ташқари икки қатламли тўқималарнинг физик-механик хусусиятларига таьсир этувчи омиллар 
ҳам келтириб ўтилган.

---

250
Ҳозирги глобал ўсиш суръатлари вақтида мамлакатнинг енгил саноат бўғини ҳам 
макроиқтисодий комплексда мустаҳкам ўрин эгаллади. Ҳорижий инвеститсиялар ва замонавий 
технологияларни кенг жалб этиш, ишлаб чиқаришни модернизация қилиш, техник ва технологик 
янгилаш, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш бўйича амалга оширилаётган 
самарали лойиҳалар ишлаб чиқариш ортидан соҳада юқори кўрсаткичларга эришиш 
таъминланмоқда.
Трикотаж тўқимасининг технологик кўрсаткичларини уч хил услубда аниқлаш мумкин: 
1. Стандарт бўйича (ГОСТ, ОСТ ва техник шартлар ТШ). Қачонки трикотаж тўқима 
кўрсаткичларини ҳисоблаш йўли билан (масалан, безаш, ластик, бейка қисмларини ва ҳ.к. 
ҳисоблашда) аниқлаш талаб қилинмаса, ёки трикотаж тўқимасининг технологик кўрсаткичлари 
ўрнатилган мавжуд ҳисоблаш формулалари бўйича ҳақиқий кўрсаткичлардан сезиларли даражада 
фарқ қилган ҳолатда (масалан, янги тузилишли ёки янги хом ашёдан тайёрланган трикотаж 
тўқимаси кўрсаткичларини аниқлашда) ушбу усул қўлланилиши мумкин. Бунда мавжуд ГОСТ ва 
ТШ барча синов амалларини ўз ичига олмаслигини кўзда тутиш лозим. 
2. Экспериментал йўл билан аниқлаш. Ушбу усулда керакли дастгоҳлар, асбоб-ускуналар, 
хом ашё ва ҳ.к. предметларнинг мавжудлиги талаб қилинади. 
3. Ҳисоблаш йўли билан аниқлаш. Ушбу услубни лойиҳалашнинг барча ҳолатларида 
қўллаш мумкин. Технологик кўрсаткичларни ҳисоблаш кетма-кетлиги ҳалқа узунлиги 
l 
ни 
ҳисоблаш учун қабул қилинган услубга боғлиқ ҳолда амалга оширилади [1-3]. 
Трикотаж матолари тузилишини тавсифлайдиган кўрсаткичлар қуйидагилардан иборат: 
юза ва ҳажмий зичлик, узунлиги бўйича ва эни бўйича зичлик (узунлик бирлигига нисбатан 
ҳалқалар сони), ҳалқа ипи узунлиги, ҳалқа қатори ва ҳалқа устунчалари кесишган бурчак, 
трикотаж тўқимаси қалинлиги. 
Кўпгина олимлар томонидан ўтказилган тадқиқот натижаларидан маълум бўлдики, бунда 
трикотаж тўқимасининг юза зичлигини маълум чегараларда камайтириш хом ашё сарфини 
тежашга олиб келади ва унинг мустаҳкамлик хусусиятларига унчалик таъсир этмайди. Чунки 
трикотаж тўқималари мустаҳкамлигининг абсолют катталиги юқори бўлиб, махсулотдан 
фойдаланиш жараёнида бу кўрсаткич 20% узилиш кучидан катта бўлмайди.
Трикотаж тўқимасининг юза зичлиги анъанавий равишда хом ашё сарфи меъзони 
ҳисобланади. Маълумки, юза зичликни камайтириш трикотаж тўқимасининг эксплуатацион ва 
гигиеник хусусиятларини ўзгаришига олиб келади. Шунинг учун бир вақтнинг ўзида тўқиманинг 
хом ашё сарфи ва сифат кўрсаткичларини тавсифловчи кўрсаткич киритилади. Трикотаж 
тўқимасининг юза зичлиги кўрсаткичи билан бир қаторда унинг қалинлиги ҳам, 
енгиллаштирилганлик 
кўрсаткичи 
турига 
киради. 
Трикотаж 
тўқима 
тузилишининг 
енгиллаштирилганлик кўрсаткичида ҳажмий зичликдан фойдаланиш мумкин[4-5] . 

=