3 ЎҚув-услубий мажмуанинг таркибий тузилиши

 
8-МАВЗУ. БИЗНЕСДА БОЗОР КОНЪЮНКТУРАСИНИ ЎРГАНИШНИНГ 
АСОСИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ 
8.1. Бозор конъюнктурасининг моҳияти ва аҳамияти.
8.2. Конъюнктурани ташкил қилувчи омиллар, асосий кўрсаткичлар ва уларни 
таҳлил қилиш ва истиқболлаш усуллари.
8.3. Ташқи бозор конъюнктурасини тадқиқ қилишнинг кўрсаткичлар тизими ва 
уларни танлаш мезонлари.
8.4. Турли хил бозорлар конъюнктурасини тадқиқ қилишнинг ўзига хос 
хусусиятлари.
8.5. Хом-ашё маҳсулотлари бозори, машина-ускуналар бозори, тайёр 
маҳсулотлар бозорини тадқиқ қилиш. 
8.6. Товарлар бозорини истиқболлашда қўлланиладиган асосий ёндашувлар ва 
тамойиллар.
8.7. Конъюнктура истиқболларини амалга оширишда ахборот-статистик 
таъминотнинг аҳамияти.
 
8.1. Бозор конъюнктурасининг моҳияти ва аҳамияти 
 
Бозор — бу сотувчилар ва харидорларнинг товарларни пул воситасида 
айирбошлаш юзасидан келиб чиққан иқтисодий муносабатлари, уларнинг ўзаро 
алоқаларидир.
Бозорда сотувчилар ва харидорлар бир-бирларини топадилар, бозор 
уларни боғлаб турувчи механизм ҳисобланади. Бозорнинг субъектлари — 
иштирокчилари ҳам бир хил эмас. Улар икки гуруҳга бўлинадилар: сотувчи ва 
харидорлар, улар бозор муносабатларида турли вазифани бажарадилар. Сотувчилар 

---

143 
бозордаги товар ва хизматларни таклиф этувчи фирма, корхона ёки хусусий 
тадбиркорлардан иборат бўлиб улар ўз товарларини сотадилар ёки ижарага 
берадилар. Харидорлар — кенг қатлам истеъмолчилардан иборат бўлиб, улар бозорга 
ўз талаб-эҳтиёжларини қондириш учун чиқадилар. Харидорлар оддий истеъмолчи 
фуқаролар, бизнесменлар, хусусий тадбиркорлар, давлат ташкилотлари, жамоат 
ташкилотлари ва ҳоказолардан иборат бўлади. Маркетинг фаолиятида бозорни тадқиқ 
қилиш асосан икки йўналишда амалга оширилади (9.1-чизма): 
1. 
Бозор конъюнктурасини тадқиқ қилиш. 
2. 
Тижорат фаолияти хусусиятларини таҳлил қилиш. 
Расмдан кўриниб турганидек, бозор конъюнктурасини тадқиқ қилиш ҳам ўз 
навбатида икки асосий блокни ўз ичига олади, булар:
Маркетинг тадқиқотларини амалга оширишда бозорни тадқиқ қилиш қуйидаги 
босқичлардан иборат бўлади: 
• ахборотларни йиғиш, уларни тартибга солиш ва қайта ишлаш;
• ўрганилаётган объектнинг хусусиятларини аниқлаш; 
• яқин режалаштирилаётган давр учун объектнинг ўзгаришини истиқболлаш; 
• истиқболлаш натижаларидан фойдаланиш самарадорлигини баҳолаш.