3. turistlik korxonaning marketing strategiyasini aniqlashda swot-tahlil usulini qo’llash

Past (butun iqtisodiyotga nisbatan past)
BKG ning kompaniya xo„jalik portfelini “O„sish / ulush” matritsasi

Jadvalning chap qismida joylashgan pufakchalar o‗z bozorida yetakchi bo‗lgan kompaniyalarni tafsivlaydi. Matritsani o‗ng qismida joylashgan pufakchalar kompaniyani o‗z tarmog‗ida ikkinchi darajali pozitsiyani egallaganligidan dalolat beradi. Yetakchilardan ularni orqada qolish darajasi bozorni nisbiy ulushini aniqlaydi. Bozorning nisbiy ulushi 0,1 bo‗lgan ko‗rsatkich shundan dalolat beradiki, yirik raqobatchi egallagan ulushning ¹/₁₀ qisminigina egallaganligini bildiradi; 0,8-4/5, yoki mazkur ulushning 80% ini egallaganligini bildiradi.

Kompaniya xo‗jalik portfelini tahliliga ixtisoslashtirilgan ko‗pgina ekspertlar bozorni yuqori va past nisbiy ulushlari o‗rtasidagi chegarani o‗tkazish asoslanmagan deb hisoblaydilar, chunki faqatgina o‗z bozorlarida yetakchilik qiluvchi biznesgina jadvalning chap qismiga tushadi. Ular chegarani 0,75-0,80 oralig‗ida o‗rnatish maqsadga muvofiq deb hisoblaydilar, chunki chap kvadrantga o‗rtadan yuqori darajada joylashgan (lekin, yetakchi bo‗lmasa ham) kuchli kompaniyalar ham tushib qolishi mumkin, shu tarzda o‗ng kvadrantlarga raqobatchilarga aniq yutqazuvchi yoki o‗rtachadan past darajada joylashgan firmalar ham tushib koladi.
Bozorning nisbiy ulushi kompaniya raqib kuchlarini va foizlarda ifodalangan bozorni haqiqiy ulushga qaraganda, bozordagi pozitsiyasini belgilovchi ko‗rsatkich bo‗lib hisoblanadi.

3. Matritsaning yuqori o„ng katagiga tushuvchi kompaniyalar «So„roq belgilar» yoki «Qiyin bolalar» kvadrantlarning mazmuni

So‘roq belgilari yoki qiyin bolalar

―Resurslarni egallovchi‖ kompaniyalar bo‗lib kapital aylanmasi va yangi kapital qo‗yilmalari uchun o‗z faoliyatidan yetarli darajada tushumlarga ega bo‗lmagan kompaniyalar (xo‗jalik bo‗linmalar) hisoblanadi.
Matritsaning yuqori o‗ng katagiga tushuvchi kompaniyalar (xo‗jalik bo‗linmalar)ni BKG ―so‗roq belgilari‖ yoki ―qiyin bolalar‖ deb ataladi. Yuqori o‗sish sur‘atlari ularni tarmoq nuqtai nazaridan jozibador qiladi. Lekin bozorning past nisbiy ulushi shu savolni qo‗yadiki mazkur bo‗linmalar yanada samarali harakat qiluvchi, yirikroq raqobatchilar bilan muvofaqqiyatli kurashga oladimi, yo‗qmi degan masalani qo‗yganligi sababli – ―so‗roq belgilari‖ yoki ―qiyin bolalar‖ deb yuritiladi.
Shu bilan birga ―so‗roq belgilari‖ bosqichidagi biznes ―resurslarni egallovchi‖ bo‗lganligi sababli mazkur biznesni moliyalashtirishga ehtiyoj yuqori (tezda o‗sish va yangi tovarlarni ishlab chiqarishni rivojlantirish kattagina mablag‗larni talab etganligi sababli), uning daromadlar miqdori esa past bo‗ladi. (ishlab chiqarish doirasida iqtisod qilish va egri tajriba samarasidan foydalanish imkoniyatlari cheklanganligi, bozordagi past ulush ko‗rinishida – natijada – foydani yanada past darajasiga ega bo‗lishi).
Tez o‗suvchi tarmoqda ―so‗roq belgisi / resurslarni egallovchi‖ bosqichida faqatgina biznes tarmoqni yuqori sur‘at o‗suviga erishish uchun kattagina moliyaviy qo‗yilmalarini talab qilishi mumkin; Agar oldiga tarmoq yetakchisi bo‗lishni maqsad qo‗ygan bo‗lsa, bozorni yetarli darajada ulushini egallashi va bozorni sur‘at o‗sishiga yetishish uchun yanada yirik harajatlarga ehtiyoj sezish mumkin. ―Resurslarni egallovchi‖ bo‗lib hisoblanuvchi kompaniyalar uchun bunday faoliyat yo‗nalishini moliyalashtirish arziydimi, yo‗qmi degan masalani hal qilishi kerak bo‗ladi.
―So‗roq belgisi‖da qo‗yidagi strategiyalardan birini tanlash lozim bo‗ladi: yoki agressiv tarzda investitsiyalash va ―yulduz‖ga aylanishi, yoki o‗z faoliyatini o‗zgartirishi va resurslarini biznesning yanada istiqbolli sohalariga o‗tkazish talab etiladi.
BKG shuni tas‘kidlaydiki, so‗roq belgisi bosqichida xo‗jalik bo‗linmalari uchun ikkita strategik imkoniyatga amal qiladi:

1. 
   tez o‗suvchi tarmoq imkoniyatlaridan foydalanishga qaratilgan ekspansiya va investitsiyani agressiv strategiyasi
   
2. 
   agar bozorda ulushni egallash va quvvatlarni kengaytirishga ketadigan harajatlar qo‗yiladigan mavjud qaytimdan oshib ketsa va moliyaviy tahdid anchagina ortib ketsa qotib qolish strategiyasi yuzaga keladi.
   

Kuchli, egri tajriba samarasini tavsiflovchi tarmoqda jozibador so‗roq belgisi uchun majburiy bo‗lib tez o‗sish strategiyasini izlash maqsadga muvofiqdir. Bunday vaziyatlarda bozor ulushini kengaytirishda yuqori muvofaqiyat keltiradi, bu esa yuqori bozor ulush va yanada kattaroq yig‗ilgan ishlab chiqarish tajribasiga hamda pastroq harajatlariga ega bo‗lgan firmalar bilan raqobat qilish imkoniyatini beradi. Qanchalik bozorni yuqori nisbiy ulushiga ega raqobatchilarni to‗plangan tajribasi yuqori bo‗lsa, shunchalik, harajatlar bo‗yicha ularni afzalliklari kuchli bo‗ladi.
Bundan BKG shunday xulosaga keladi, qachonki ―so‗roq belgisi‖ bozorni kattagina qismini egallashi va tezda o‗sish strategiyasini muvofiqqiyatli amalga oshirmas ekan, u yig‗ilgan tajribaga teng bo‗lagi kabi katta realizatsiya hajmiga ega bo‗lgan firmalar bilan taqqoslaganda harajatlar bo‗yicha raqobatbardosh bo‗lishiga erishishga umid qilmasa ham bo‗ladi (egri tajriba bo‗yicha ancha olg‗a siljishi). Bunday holatda qotib qolish uzoq muddatli alternativni yagona imkoniyati bo‗lib koladi.
So‗roq belgisi bosqichida xo‗jalik bo‗linmalarini boshqarishda korparatsiya strategiyasi qo‗yidagilardir: xo‗jalik bo‗linmaning imkoniyati bo‗lmagan o‗ta kuchsizlarini yopish, egri tajriba bo‗yicha yetakchilarga yetib olish, yuqori saloxiyatli so‗roq belgilarini investitsiyalashni ko‗chaytirish va ulardan yulduzlar bo‗lishi uchun o‗stirishga intilish.

4.