3. Темир йўл бўйича юк ва йўловчи ташиш таннархини аниқлаш

11-жадвал
Ҳаражат ставкалари, сўм

Кўрсаткич	Шартли белгиси	Ҳаражат ставкаси
Вагоно-километр		142,90
Вагоно-соатлар		273
Локомотиво-километрлар		3109,20
Локомотиво-соатлар		58789,60
Локомотив бригадаси бригада-соатлари		46023,70
Поезд бригадалари бригада-соатлари		36828,30
Вагонлар ва локомотивларнинг брутто тонно-километрлари		5,40
Электр энергия сарфи 1 кВтч		350
Маневр локомотиво-соат		83761
Юк жўнатмаси		17109,30

12-жадвал
Ҳаражат ставкалари усулида ташиш таннархини ҳисоблаш

Кўрсаткич	Ҳаражат ставкаси, сўм	Ўлчов сарфи	1000 т-км нетто учун ҳаражатлар, сўм (гр 3 * гр 2)
Вагоно-километр
Вагоно-соат
Локомотиво-километр
Локомотиво-соат
Локомотив бригадалари бригадо-соатлари
Поезд бригадалари бригада-соатлари
Вагон ва локомотивлар тонно-километр бруттоси
Электр энергия сарфи 1 кВтч
Маневр локомотиво-соатлари
Юк жўнатмалари
Жами ҳаракатга боғлиқ ҳаражатлар
Жами шартли-доимий ҳаражатлар
1000 т-км нетто учун жами ҳаражатлар
10 т-км нетто таннархи

5. Ташиш ҳажмининг ташиш таннархига таъсирини ҳисоблаш
Мазкур бобда ташиш ҳажмининг 10% ошиши ёки камайиши натижасида –жадвалда ҳисобланган таннарх қандай ўзгаришини аниқлаш лозим. Темир йўлларнинг турғун ўтказиш қобилилияти ва ҳаракатланувчи таркибдан фойдаланиш сифат кўрсаткичларининг ўзгармаслиги шароитларида ташиш ҳажмининг ўзгариши натижасида эксплуатацион ҳаражатларнинг ўзгариши юз беради. Ташиш ҳажмига боғлиқ бўлган ҳаражатлар юк айланмасига пропорционал равишда ўзгаради, шартли-доимий ҳаражатлар эса ўзгармасдан қолади. Юк айланмаси ўзгарганда таннархнинг боғлиқ ҳаражатларга тегишли қисми ўзгармас бўлиб, шартли-доимий ҳаражатларга тегишли қисми эса тескари пропорционал равишда ўзгаради:

Бу ерда - юк айланмаси ўзгаргандан сўнг таннарх миқдори
– таннархнинг боғлиқ ҳаражатларга тегишли қисми
– таннархнинг шартли-доимий ҳаражатларга тегишли қисми
К – ташиш ҳажмининг ўсиш коэффициенти (суръати)
Агар, мисол учун, аввалги бобда ҳисобланган 10 т-км юк ташиш таннархи 650 сўмни, боғлиқ ҳаражатларнинг улуши эса—45%ни (барча вариантлар учун олинади) ташкил этса, у ҳолда боғлиқ ҳаражатларга тегишли таннархнинг қисми:
= =292,5 сўм
таннархнинг шартли-доимий ҳаражатларга тегишли қисми:
= =357,5 сўм
Ҳақиқий таннарх ташиш ҳажми 10%га ўсганда қуйидагича аниқланади:
=292,5+ =617,5 сўм
Ташиш таннархининг ўзгариши
∆С= -100%=5%
6. Меҳнат унумдорлигининг ташиш таннархига таъсирини ҳисоблаш.
Ташиш таннархини пасайтиришнинг муҳим омилларидан бири—бу меҳнат унумдорлигини оширишдир. Меҳнат унумдорлиги—бир ходим томонидан муайян вақт бирлигида ишлаб чиқарган маҳсулот (хизматлар) миқдоридир. Темир йўлда меҳнат унумдорлиги эксплуатацион фаолиятдаги битта ходимга тўғри келадиган келтирилган тонна-километрлар билан ўлчанади. Меҳнат унумдорлиги ошиши натижасида бир бирлик ташишда иш ҳақининг улуши камаяди. Шу билан бирга меҳнат унумдорлигининг ўсиши ўртача иш ҳақининг ошишини келтириб чиқаради, одатда унинг ўсиш суръати меҳнат унумдорлигини ўсиш суръатидан паст бўлиши лозим. Меҳнат унумдорлигини ўсиши эвазига ташиш таннархининг ўзгариши:
∆ = ,
Бу ерда – иш ҳақи бўйича ҳаражатларнинг умумий эксплуатацион ҳаражатлар ичидаги улуши 5%
к – ўртача иш ҳақининг ўсиш суръати %
- меҳнат унумдорлигининг ўсиш суръати, %
Меҳнат унумдорлиги ўсиши эвазига эксплутацион ҳаражатларнинг тежалиши қуйидагича аниқланади:
∆ = ,
Бу ерда – темир йўл бўйича иш ҳақи ҳаражатлари, сўм.
Мазкур бобда ҳар бир вариант учун темир йўл бўйича меҳнат унумдорлиги 7%га, иш ҳақи эса 3% га ошганда ташиш таннархи қандай ўзгариши ва эксплуатацион ҳаражатларнинг тежалишини аниқлаш лозим. Темир йўл бўйича иш ҳақи ҳаражатлари 6-жадвалдан олинади. Темир йўл бўйича умумий эксплуатацион ҳаражатлар 6-жадвалдан олинади. Олинган натижалар асосида меҳнат унумдорлигининг эксплуатацион ҳаражатларга ва ташиш таннархига таъсир қилиши бўйича қисқача хулосаларни беринг.
7. Экономическая оценка качественных показателей использования подвижного состава.
Ҳаракатланувчи таркибдан фойдаланиш сифат кўрсаткичларидан ташиш таннархига сезиларли таъсир қилувчи кўрсаткичлар қаторига поезд массаси, вагонннинг статик ва динамик оғирлиги, поездлар ҳаракатининг участка тезликлари, вагонларни ёрдамчи йўли коэффициенти, вагон айланмаси ва локомотивларнинг ўртача суткалик йўли киради. Ҳаракатланувчи таркибдан фойдаланиш сифат кўрсаткичларининг эксплуатацион ҳаражатлар ва ташиш таннархига таъсири комплекс характерга эга. Масалан, вагоннинг динамик юкламаси ошиши поезд массасининг ошишига олиб келади, бўш вагонлар коэффициентининг ошиши эса поезд массасининг пасайишига сабабчи бўлади.
Ташкилий ва бошқа тадбирларнинг самарадорлигини баҳолаш билан боғлиқ кўплаб масалаларни ҳал қилишда таннархнинг ҳар бир сифат кўрсаткичига боғланганлик даражасини билиш лозим. Бу боғланишни турли услублар, шу жумладан ҳаражат ставкалари услубида аниқлаш мумкин. Курс ишида ташиш таннархига қуйидаги кўрсаткичларнинг таъсирини ўрганиб чиқиш лозим:

1. 
   Юк поезд массасининг 10% га ошиши;
   
2. 
   Участка тезликнинг 5% га ошиши;
   
3. 
   Бўш вагонлар коэффициентининг 10% га тушиши;
   

Себестоимость перевозок в новых условиях устанавливается по табл.12. Условно-постоянные расходы принимаются в сумме, полученной в табл. 12, поскольку изменение качественных показателей происходит в условиях неизменных размеров движения. Себестоимость, использования подвижного состава, необходимо сравнить с полученной ранее (см. табл. 12) и определить степень ее зависимости от них.