3-sinf Tabiatshunoslik A. Bahromov,Sh. Sharipov,M. Nabiyev Ona tili va o`qish savodxonligi tuzuvchilari 1-2-sinf Iroda

8-bob tabiiy boyliklar
-Inson tabiatda ilib foydalanadigan barcha boyliklar-
tabiiy boyliklardir( suv,havo,tuproq,o`simlik,hayvonlar,foydali 
qazilmalar),tuproq inson hayoti uchun zarur tabiiy boylikdi,tuproqda 
o`simliklar rivojlanadi,chunki tuproq unumdorlik xususiyatiga ega,tuprop 
unumdorligi uning tarkibidagi o`simlik va hayvon 
qoldiqlari,suv,mikroorganizmlarga bog`liq.Tuproq tarkibidagi 
mikroorganizmlar o`simlik va hayvon qoldiqlarini chirindiga aylantiradi,ekin 
ekish va sug`orishda tuproq xuxsusiyatlarini hisobga olish zarur. 
Tosh-qattiq,suvda erimaydigan mustahkam tog` jinsi,qum-mayda 
zarrachalardan tashkil topgan,bir-biri bilan birikmaydigan tog` 
jinsi,tuproq-yer yuzasining unumdorlik xususiyatiga ega bo`lgan ustki 
qismi. 
9-bob quyosh sistemasi
-Yerdan juda olisda joylashgan olovli osmon jismlari 
yulduzlar deb ataladi.Oy-Yerning tabiiy yo`ldoshi.U ham xuddi sayyoralar 
kabi Quyoshdan kelayotgan nurni qaytaradi.Quyosh-Yerga eng yaqin 
yulduz.Sayyoralarning yulduzlardan farqi ,yulduz o`zidan nur 
sochadi,sayyoralar esa yo`q.Ular Quyoshdan kelayotgan nurni qaytaradi 
xolos.Quyosh atrofida 8 ta sayyora harakatlanadi-
Merkuriy,Venera,Yer,Mars,Yupiter,Saturn,Uran,Neptun.Yulduzlarni tunda 
yoki quyosh botishi oldidan kuzatamiz.Quyosh nurlari kunduzi ularni 
ko`rishimizga imkon bermaydi,ko`zgu quyosh nurlarini qaytaradi,sayyoralar 
ham koinotda ko`zgu vazifasini bajaradi. 
Yer-Quyosh atrofida aylanuvchi sayyoralardan biri,u Quyoshdan uzoqligiga 
ko`ra uchinchi sayyora.Yerning kichraytirilgan modeli-globus.Yer o`z o`qi va 

---

Quyosh atrofida doimiy harakat qiladi.Uning o`z o`qi atrofida aylanishidan 
kun vat un,Quyosh atrofida aylanishidan esa yil hosil bo`ladi.Yerning o`z 
o`qi atrofida aylanishi natijasida kun vat un almashinadi.Kun vat un 
almashinishidan sutka hosil bo`ladi.Bir sutka- 24 soat.Yer yuzasining 
Quyosh yoritib turgan qismida kunduz,Quyosh nuri tushmaydigan qismida 
esa tun bo`ladi. 
10-bob fasllar
 
23-sentyabrda kun va tunning davomiyligi teng bo`ladi,keyin 
kunlar qisqarib, tunlar uzayib boradi.22-dekabrda esa eng uzun tun va 
qisqa kun kuzatiladi.