3. Nochiziqli va parametrik elementlar. Nochiziqli zanjirlarda tebranishlarni spektral analiz usullari

Spektrning foydali tashkil etuvchi tebranishlarini ajratib olish

Spektrning foydali tashkil etuvchilari umumiy spektrdan asosan fil'trlash usuli yordamida ajratib olinadi. Umumiy spektrdan, yuqori chastotali tebranishlarni ajratib olish uchun, LC parallel tebranish konturi ishlatiladi. O‘zgarmas tashkil etuvchi va past chastotali signallarni ajratib olish uchun esa RC parallel zanjir ishlatiladi.

Nochiziqli elementorqalio‘tayotgantokspektriyokinochiziqlirejimdaishlayotganqurilmalarchiqishsignalidanbirqismifoydaliqolganlariesafoydasizhisoblanadi.
Radiotexnikqurilmalardatokfoydalispektraltashkiletuvchilarifiltrlaryordamidaajratibolinadi[2].
OdatdayuqorichastotalarengoddiyfiltrisifatidaparallelLCkonturlardanfoydalaniladivapastchastotaspektrshujumladandoimiytashkiletuvchilariniajratibolishuchunRC parallel zanjir(RCfiltrlardan)foydalaniladi.
YuqorichastotaLCfiltrisxemasi3.12a-rasmdakeltirilgan.
chastotagasozlanganparallelkonturekvivalentqarshiligimoduli
, (3.55)
bo‘lib, bunda –parallelkonturningrezonanschastotasidagiekvivalentqarshiligi; –konturningaslligi; –konturningto‘lqinqarshiligi; –konturningnisbiynosozligi (ω chastotani ω₀ dan chetlanishi) vaα – konturningumumlashgannosozligi.
RezonanschastotasidaZ_e (ω₀)=R_ebo‘ladivakonturorqalitokningchastotasirezonanschastotadanfarqigaqarabasta-sekinkamayibboradi. Shuninguchunkonturorqaliturlichastotalitoko‘tganda, undatokningkonturrezonanschastotasigayaqin, ya’nio‘tkazishpolosasigamoskeluvchilariundaasosiykuchlanishhosilqiladilar. Chastotalarikonturrezonanschastotasidananchafarqqiluvchilariundasezilarlikuchlanishhosilqilmaydilar.

3.12-rasm. Tok spektral tashkil etuvchilarini ajratish:
a) – yuqori chastota filtri(parallel LC kontur), b)– past chastota filtr (RC parallel zanjir)

Parallel LC konturning Z_e (ω)qarshiligimaksimalqiymatidan 0,7 sathgakamayishigamoskeluvchichastotalarfarqikonturningo‘tkazishpolosasikengligihisoblanadi

. (3.56)

3.13-rasm. ParallelLCkonturningZ_e (ω) qarshiligini turli xil konturaslligidagi grafiklari
ParallelulanganRCzanjirpastchastotalarfiltrihisoblanadi (3.12b-rasm). Uningekvivalentqarshiligi
(3.57)
bo‘lib, bundaagarω=0bo‘lsa, Z_e=Z_RC=R bo‘ladi, chastotaoshishibilanZ_RCqiymatikamayibboradi, undaasosantokningdoimiytashkiletuvchisivapastchastotalitashkiletuvchilarikuchlanishhosilqiladilar. Z_eningchastotagabog‘liqkamayishqiyaligiRCzanjirvaqtdoimiyligigabog‘liq.

3.14 -rasm. ParallelRCzanjirningZ (ω) qarshiligini turli xilR²C²qiymatlari uchun grafiklari