3-modul. Tabiiy tusdagi favquloda vaziyatlar 3-mavzu. Zilzila va undan ogohlantirish, muhofazalanish tadbirlari Reja

 
O'quv xonasida
Og'ir shkaflar va javonlarni devorga mahkamlash zarur. 
Og'ir buyumlarni yuqori tokchalarda saqlamaslik kerak. Kimyoviy 
laboratoriya xonalarida saqlanadigan kimyoviy moddalardan muhofazalanish 
yo'lini bilish lozim. 
Har bir kishi suv va gaz manbalarini o'chirishni bilishi lozim. 
Zilzila paytida partalar ostiga yashirinish mumkin. 
Ichki tayanch devorlarni oldini band qilmaslik lozim. 
 
Qutqaruvchi omillar
Kishini turli tusdagi hodisalardan qutqaruvchi bir nechta omillar mavjud. 
Birinchisi, ular yuz berganda qo'rqmaslik, ikkinchisi, sovuqqon bolish, 
uchunchisi, tez va to'g'ri harakat qilish, to'rtinchisi, oldindan tayyorgarlik 
ko'rish.
Albatta, bular o'z-o'zidan paydo bo'lmaydi. Shu sabab, ularai 
shakllantirish lozim, Buning uchun tayyorgarlik ko'rish, ular haqida muayyan 
bilimga ega bo'lish, amalda bajarib turish lozim. 
 
Qo'rquvni yengish
Inson tishib qolishi mumkin bo'lgan xavfli ekstremal vaziyatlar ruhiy va 
hissiy zo'riqish keltirib chiqaradi. Notinchlik, xavotirga tushishdan boshlab, 
qo'rquv va vahimagacha bo'lgan holatlar inson ruhiy holatining ko'lamini belgilab 
beradi. Qo'rquv hissi asosan xavfli vaziyat va holatlarda vujudga keladi. 1966-yilda 
yuz bergan Toshkent zilzilasida jarohatlanishning aksariyati odamlarning ruhiy 
ahvoli tufayli kelib chiqqan bo'lib, bu sabab boshqa omillarga qaraganda ko'proq 
talofatlarga olib keldi. Xuddi shunday oqibatlar boshqa zilzilalarda ham kuzatilgan. 
Demak, vaqti kelganda harakatlarimizni puxta o'ylab, vasvasaga tushmasdan, aniq 
harakat qilishimiz kerak. 
Qo'rquv, bu salbiy hissiy holat, o
’
z-o'zini saqlash instinktining tabiiy 
hosil bo'lishidir. Qo'rquvni his qilish, bu -aqli raso kishi uchun tabiiy va mantiqan 
to'g'ri holatki, uning bo'lmasligi o'sha insonning ruhiyatida qandaydir kamchilik, 
yetishmovchilik mavjudligini bildiradi. 

---

Nazorat qiluvchi qo'rquv insonni ongli ravishda sergaklikka chaqiradi, hamda 
jismoniy kuchlarni birlashtiradi, fikrlashni. tezlashtiradi, diqqat-e'tiborni jamlaydi, 
mushkul vaziyatlardan chiqib ketishda yordam beradi, 
Qo'rquvni boshdan kechirayotgan inson ko'pincha bo'lishi mumkin bo'lgan 
ko'ngilsizliklarni faqat taxminiy ehtimoliga ega bo'ladi va ana shunday, aksariyat 
hollarda ishonib bo'lmaydigan yoki bo'rttirilgan taxminlar asosida harakat qiladi. 
Qo'rquv, bu inson organizmining «diqqat!», deb xitob qiluvchi signal 
tizimidir. 
Qo'rquv - xavfga nisbatan hissiy ta'sirlanish shakllaridan biri sifatida nafaqat 
inson tushib qolgan holatlarga, balki uni iroda sifatlariga, shayligi va 
uyushqoqligiga, vaziyatga to'g'ri baho berishiga, o'ziga bo'lgan ishonchiga bog'liq 
bo'ladi. Qo'rquvning salbiy oqibatlarini yengib o'tish uchun quyidagilarni bilish 
zarur: 
1. Qulay joylashib oling, chuqur nafas olgan holda yuqoriga tjarnng va ko'zni ufq 
darajasiga tushira borib, ohista nafas chiqaring hamda o'pkani undan bo'shating. 
Ushbu mashqni bir necha marta bajaring. 
2. Shu bilan bir vaqtda barcha mushaklarni bo'sh qo'ying. Bunda shuni bilingki, 
kishi faqat o'z nafas olishini tartibga sola olsagina, mushaklarni bo'sh qo'ya olishi 
mumkin. Ekstremal vaziyatda kishi bir tekis va xotirjam nafas ola boshlasa, u tezda 
tinchlanib oladi. 
3. Vaziyatlarga xotirjamlik bilan baho bering, diqqat-e'tiborni faqat eng 
yaqin masalalarga qarating. Bunda albatta o’z- o'ziga ishonch hissi kuchli bo'lishi 
lozim. Biroq bunday vaziyatda yo'l qo'yilishi mumkin bo'lgan quyidagi holatlarni 
yodda tuting: 
- o'z imkoniyatlaringizga ortiqcha baho berib yubormang; 
- qat'iyatli va ishonchli bo'ling; 
- ushbu holatda atrofingizdagi barcha narsalarga e'tibor qarating; 
- ishonch, dadillik uyg'otish uchun o'z-o'zingiz bilan gaplashing; 
keyingi harakatni rejalashtiring; 
ushbu vaziyatlarda be'manilikday ko'rinsa ham biron -bir jismoniy ish bilan 
shug'ullaning, shunda ruhiy osoyishtalik yanada tezroq tiklanadi. 
Qo'rquv hissini kamaytirish uchun ekstremal vaziyatlarda irodani, o'zini tuta 
bilishni tarbiyalash lozim. Bunday sifatlarga muayyan, aniq harakatlarni ko'p 
martalab takrorlash, buning Uchun zarur bo'lgan mashqlarni bajarish orqali 
erishish mumkin.