3-Моdul. Kreditning umumiy asoslari 37- mavzu. Pulning paydo bo‘lishi, zarurligi va funksiyalari

6






8

4


Мол етказиб берувчи

Сотиб олувчи
2

1




3

2-rasm. To‘lov topshiriqnomalari orqali naqd pulsiz hisob kitoblarni amalga oshirish tartibi ¹.

2-rasmda: 1- to‘lovlarning oldi-sotdi shartnomasini tuzish; 2 - tovarlarni jo‘natish; 3 - tovarlar bilan bog‘liq hujjatlarni sotib oluvchiga jo‘natish; 4 - sotib oluvchi o‘z bankiga to‘lov topshiriqnomasini yozadi; 5 - sotib oluvchining banki to‘lov topshirig‘iga asosan to‘lovni amalga oshiradi; To‘lov summasini sotib oluvchi joriy hisob raqamidan olinib, mol etkazib beruvchining vostro hisob raqamiga o‘tkaziladi; 6 - sotib oluvchining banki mol etkazib beruvchining bankini; 5 - operatsiya bajarilganligi to‘g‘risida yozma ravishda xabardor qiladi; 7 - mol etkazib beruvchining banki to‘lov summasini mol etkazib beruvchining joriy hisob raqamiga o‘tkazadi; 8 - mol etkazib beruvchining joriy hisob raqamidan ko‘chirma.

To‘lov topshiriqnomalariga xos bo‘lgan asosiy avzallik bu tovarlarning sifatini nazorat qilishning mumkinligidir. Bu shakl quyidagi kamchiliklarga ega:

1. 
   To‘lov kafolatlanmagan.
   
2. 
   To‘lov topshiriqnomalarida tovarlar summasining ma’lum qismini oldindan to‘lab qo‘yish qo‘llaniladi. Bunda sifatsiz tovarlar etkazib berish va tovarlarni vaqtida etkazib bermaslik riski yuzaga keladi.
   

Evropa davlatlarida va AQSHda naqd pulsiz hisob kitoblarda tijorat banklarining kafolarlaridan foydalaniladi. Tijorat banki beradigan kafolatning 2 turi mavjud:

1. 
   Mijozning to‘lov majburiyatlari bo‘yicha beriladigan kafolat.
   
2. 
   Etkazib beriladigan tovarlarning sifati bo‘yicha beriladugan bank kafolati.
   

Taraqqiy etgan mamlakatlarda yuridik shaxslar o‘rtasidagi hisob kitoblarda hisob kitob cheklari keng qo‘llaniladi.


Сотиб (3) олувчининг банки (11)

Мол етказиб берувчининг банки (9)