3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

YI- bob.  PUL  MABLAG‘LARINING  HISOBI 
 
6.1.Pul mablag‘larining turlari, mohiyati va ular hisobining vazifalari 
 
Korxonalar  xo‘jalik  faoliyatida  ishtirok  etuvchi  aktivlar  ichida  juda  katta  rolni  pul 
mablag‘lari o‘ynaydi. 
Pul  mablag‘lari  deganda  o‘ta  tez  likvidlik  harakteriga  ega  bo‘lgan,  barcha 
munosabatlarda    umumiy  ekvivalent  rolini  o‘ynaydigan,  davlat  tomonidan  qog‘ozli  va 
metalli  ko‘rinishda    ma’lum  qiymatlarda  chiqariladigan  maxsus  tovar    tushuniladi. 
Pulning    jamiyatdagi  o‘rni  u  tomonidan  bajariladigan  qiymat  o‘lchovi,  to‘lov  vositasi, 
muomala vositasi va jamg‘arish vositasi kabi funsiyalarida yorqin namoyon bo‘ladi. 
Buxgalteriya  hisobida  pul  mablag‘larini  asosan  ikkita  belgisiga  qarab,  ya’ni 
ko‘rinishi va turgan joyiga qarab, guruhlash va aks ettirish keng qo‘llaniladi. 
Ko‘rinishiga ko‘ra pul mablag‘lari ikkiga bo‘linadi: 
•
 Milliy valyutadagi pul mablag‘lari – bu davlat tomonidan metal va qog‘ozlarda 
qiymati  ifodalangan,  muomala,  ayirboshlash,  baholashda  umumiy  ekvivalent  rolini 
bajararuvchi  maxsus  bank  belgilari.  Pul  belgilari  bo‘lib  bizning  mamalakatimizda  so‘m 
va tiyinlar hisoblanadi. 
•
 Chet  el  mamlakatlari  pul  mablag‘lari  –  bu  o‘zga  davlatlarning  metal  va 
qog‘ozlarda qiymati ifodalangan, muomala, ayirboshlash, baholashda umumiy ekvivalent 
rolini bajararuvchi  maxsus bank belgilari. Ularga  AQSH dollari, Angliya funt sterlingi, 
YEVRO  va  boshqalar    mamlakatlarning  milliy  valyutalari  kiradi.  Chet  elmamlakatlari 
valyutalaridan  o‘zaro  hisob-kitoblarda  foydalanish  davlatlararo  kelishuvlarga  asosan 
amalga oshiriladi. 
Turgan joyiga qarab pul mablag‘lari quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 
•
 Kassadagi  pul  mablag‘lari  –  bu  korxonaning  kunlik  ehtiyojlari  uchun  zarur 
bo‘lgan,  turli  maqsadlar  va  manbalardan  kelib  tushgan,  belgilangan  muddatlar  va 
miqdorlargacha  saqlanadigan  kassadagi  pul  mablag‘lari.  Kassada  saqlanishi  mumkin 
bo‘lgan  pul  mablag‘larining  eng  kichik  miqdori  kassa  limiti  deb  ataladi  va  u  korxona 
tomonidan aniqlanib, xizmat qiluvchi bank bilan tuzilgan shartnomada ko‘rsatiladi.  
•
 Yo‘ldagi  pul  mablag‘lari  –  bu  korxona  kassasidan    bankga  turli  yo‘llar  bilan 
topshirilgan, masalan inkassatorlar orqali, aloqa bo‘limi orqali, bankning kechki kassalari 
orqali,  lekinda  oyning  oxirida  hali  hisob-kitob  schyotiga  kirim  qilinganligi  bank 
ko‘chirmasi bilan tasdiqlanmagan pul mablag‘lari. Pul mablag‘lari hisob-kitob schyotiga 
kirim qilingan kundan boshlab  ular yo‘ldagi pul mablag‘lari guruhidan chiqariladi. 
•
 Bankdagi pul mablag‘lari – bu korxonaning xizmat qiluvchi banklarda ochilgan 
depozit  schyotlarida  saqlanayotgan  pul  mablag‘lari.  Korxona  bitta  asosiy,  hohlagancha 
maxsus  depozit  schyotlarni  xizmat  qiluvchi  banklarda  ochishi  va  ularda  o‘z  pul 
mablag‘larini  saqlashi  mumkin.  Chet  el  valyutasi  bilan  muomalarga  ega  bo‘lgan 
korxonalar  xizmat  qiluvchi  banklarda  bitta  asosiy  va  hohlagancha  maxsus  valyuta 
schyotlarini,  masalan,  konvertatsiya  uchun,  konsignatsion  tovarlar  uchun  va  boshqa 
maqsadlar uchun, ochishlari mumkin. 
    
Pul  mablag‘lari  bo‘yicha  buxgalteriya  hisobining  asosiy  vazifalari  bo‘lib 
quyidagilar hisoblanadi: 
•
 .Pul mablag‘lari holati va harakati ustidan doimiy nazoratni olib borish; 
•
 .Pul mablag‘larini kassadan o‘z vaqtida bankga topshirishni nazorat qilish; 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
130 
•
 Kassada  pul  mablag‘larining  belgilangan  minimal  miqdoridan  ko‘p  miqdoridagi 
pul mablag‘larini turib qolishiga yo‘l qo‘yilmaslikni nazorat qilish; 
•
 Pul mablag‘laridan maqsadli foydalanishni nazorat qilish; 
•
 Pul  mablag‘lari  harakatini  o‘z  vaqtida  va  to‘g‘ri  tegishli  hujjatlar  bilan 
rasmiylashtirish; 
•
 Pul  mablag‘lari  bo‘yicha  moddiy  javobgarlikni  o‘rnatish,  moddiy  javobgar 
shaxslarning faoliyatini doimiy nazorat qilib borish; 
•
 Pul  mablag‘larini  butligini,  talan-taroj  bo‘lib  ketmasligini  doimiy  nazorat  qilish, 
buning  uchun  ularni  qonunda  belgilangan  muddatlarda    (  har  oyda)    inventarizatsiyasini 
o‘tqazish va boshqalar.