3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

5.3.-reja Xo’jalik operatsiyalari ta'sirida balansda ro’y beradigan o’zgarishlar. 
Buxgalteriya balansi har bir belgilangan davrning 1- kuniga to’ziladi. Xo’jalik 
faoliyatini yuritishda xo’jalik mablag’larining tarkibi va hajmi o’zgarib boradi. Buxgalteriya 
balansining xo’jalik operatsiyalari ta'sirida ro’y beradigan o’zgarishlarni misol va formulalar 
orqali ko’rib chihamiz. 
«Umid» ishlab chiqarish korxonasining dastlabki qisqartirilgan balansi 
Aktiv
O’gari 
shgacha 
bo’lgan 
summa
O’gar 
ish+ ;--
O’zgarish- 
dan 
keyingi 
summa
passiv
O’zgarish 
-gacha 
bo’lgan 
summa
O’zgari
sh + ;--
O’garih- 
dan keyingi 
summa
Asosiy 
vosit.
701000
701000
Ustav 
fondi
1476000
1476000
Mater 
iallar
250000
250000
Fond
400000
400000
Kassa 
25000
25000
Bank.ki 
ska 
mud.kre 
diti
450000
450000
hisob 
1550000
1550000
Mol 
200000
200000
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

kitob 
Schyoti
yetkazib 
beruv- 
chi bila n 
h.k.
Balans 2526000
2526000
Balans
2526000
2526000
Faraz qilinayotgan barcha xo’jalik operatsiyalarini 4 guruhga ajratamiz va ularning 
xususiyatlarini yozib qo’yamiz. Aktivni A, passivni P, biz balansda belgilashimiz zarur 
bo’lgan xo’jalik operatsiyasini X harfi bilan belgilaymiz. 1-o’zgarish formulasi 
A+X-X+P 
Birinchi o’zgarish balansning aktiv tomonida bo’lib bunda bir schyotdagi summaning 
ko’payishi ikkinchi bir schyotdagi summaning kamayishi bilan balansning aktiv tomonidagi 
umumiy summaga ta'sir etmaydi va muvozanatni saqlaydi. 
Misol: hisob kitob schyotidan kassaga 500000 so’m naqd pul olindi bu 1-o’zgarish 
balansda quyidagicha bo’ladi. 
Balans 
(Birinchi operatsiyadan so’ng) 
aktiv
O’gari 
shgacha 
bo’lgan 
summa
O’zga 
rish
+- ;-
O’zgarishd 
an keyingi 
summa
Passiv O’zgarish 
gacha 
bo’lgan 
summa
O’
gar 
ish
+ ;-
-
O’zgarishd
a n keyingi 
summa
Asosiy 
vosit.
701000
701000
Ustav 
fondi
1476000
1476000
Mater 
iallar
250000
250000
fonda
400000
400000
Kassa 
25000
+500
000
525000
Bank. 
qisqa
450000
450000
mud. 
kredi
ti
Hisob
1550000 -
5000
00
1050000 Mol
200000
200000
Kitob
Schyoti 
Yetkazib 
beruvchi.
bilan n.k.
Balans
2526000 0
2526000 Balans
2526000 2526000
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

2-o’zgarish formulasi 
A+P=X-X 
2-o’zgarish buxgalteriya balansining passiv tomonida bo’lib bunda ham bir schyotning 
summasini ko’payishi ikkinchi bir schyotning summasini kamayishi bilan balansning passiv 
tomonidagi umumiy summaga ta'sir etmaydi va muvozanatni saqlaydi Misol: Korxona 
foydasidan Ustaf fondini ko’paytirish uchun 100000 so’m ajratildi. Bu 2-o’zgarish balansda 
quyidagicha bo’ladi. 
Balans 
(Ikkinchi operatsiyadan so’ng) 
Ak- 
tiv 
O’gar 
ishga- 
cha bul- 
gan 
summa
•o’zga- 
rish + :-- 
o’zgarishd
an keyingi 
summa 
Passiv 
O’zgarish- 
gacha bo’lgan 
summa
O’zga-
rish+ ;--
O’zgarish
dan 
keyingi 
summa
Aso 
siy 
vosita, 
701000
701000
Ustav 
fondi
1476000
[phone]
Mat 
yerial 
250000
250000
Fonda
400000
-100000 300000
Kassa
25000 [phone]
Bank.ki 
ska ud.kre 
diti
450000
450000
Xis ob 
kit ob 
Schyo 
ti 
155000 -500000 1050000 Mol 
yetkazib 
beruvchi 
Bilan h.k.
200000
200000
Bal 
ans
252600
0
0
2526000 Balans
2526000
0
2526000
3-o’zgarish formulasi: 
A+X=P+X 
3-o’zgarish buxgalteriya balansining aktiv va passiv tomonlarida bo’lib ikkala tomonga 
ham bir xil summalarning kushilishi natijasida aktiv va passiv tomondagi umumiy 
summalarga ta'sir etib shu qo’shilgan summalar hisobiga ko’payadi. 
Misol: Mol yetkazib beruvchilardan omborga 150000 so’mlik materiallar qabul qilindi. Bu 3-
o’zgarish balansda quyidagicha bo’ladi. 
Balans 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

(Uchinchi o’zgarishdan so’ng) 
aktiv 
O’zgari 
shgacha 
bo’lgan 
summa
O’zgarish+ 
;--
O’gari 
shdan 
keyingi 
summa
Passiv
O’zgari 
shgacha 
bo’lgan 
summa
O’zgarish+ O’zgari 
shdan 
keyingi 
summa
Aso- 
siy 
vosit.
701000
701000 Ustav 
fondi
1476000 [phone]
Mater 
iallar
250000 [phone] Fond
400000 -100000
300000
Kassa
25000
[phone] Bank.ki 
ska mud-
krediti
450000
450000
Hisob 
kitob 
Schyota 
1550000 -500000
1050000 Mol 
yetkazib 
beruvchi 
Bilan h.k
200000 [phone]
Balans
2526000 [phone] Balans
2526000 [phone]
4-o’zgarish formulasi A-X=P-X 
4-o’zgarish buxgalteriya balansining aktiv va passiv tomnlarida bo’lib ikkala tomondan ham 
bir xil summalarning kamayishi hisobiga buxgalteriya balansining aktiv va passiv tomonidagi 
umumiy summalarga ta'sir etib shu kamaygan summalar hisobiga kamayadi. 
Misol: hisob kitob schyotidan bankning qisqa muddatli krediti to’landi 300000 so’m. 
Bu 4-o’zgarish balansda quyidagicha bo’ladi. 
Balans 
(To’rtinchi o’zgarishdan so’ng) 
vaqti
O’zgari 
shgacha 
bo’lgan 
summa
O’zgarish 
+ ;--
O’zgari 
shdan 
keying i 
summa
Passiv
O’gari 
shgacha 
bo’lgan 
summa
O’zgarish 
+ ;--
O’gari 
shdan 
keyingi 
summa
Aso- siy 
vosit.
701000
701000 Ustav 
fondi
1476000 [phone]
Mate- 
250000 [phone] Fond 
400000 -100000
300000
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

riallar
Kassa 25000
[phone] Bank. 
qisqa mud. 
krediti
450000 -300000
150000
Hisob 
kitob 
Schyoti
1550000 -500000 -
300000
750000 Mol 
yetkazib 
beruvchi. 
bilan h.k.
200000 [phone]
Balans 2526000 -150000 
2376000 
Balans 
2526000 -150000 
2376000