3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

 
 
 
 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
246 
XY –bob. AUDITNING  HUQUQIY  VA  TASHKILIY ASOSLARI 
 
15.1.Auditning huquqiy asoslari 
 
Audit,  oldingi  bobda  aytib  o‘tganimizdek,  davlat  tomonidan  tartibga  solinadigan 
tizim. Bu ham ichki, ham  tashqi auditga taalluqlidir. 
Ichki auditning huquqiy-me’yoriy asoslari respublikamizda «Korxonalar to‘g‘risida 
Qonun»,  «Buxgalteriya  hisobi  to‘g‘risida  Qonun»  hamda  boshqa  Qonunlar  va  me’yoriy 
hujjatlarda  belgilangan.  Ushbu  Qonunlar  va  me’yoriy  hujjatlarga  muvofiq  xo‘jalik 
yurituvchi  sub’ektlarning  rahbarlari    ichki  auditga  doir    hujjatlarni  ishlab  chiqishlari  va 
ularga amal qilishlari lozim. 
Tashqi  auditning  huquqiy  –me’yoriy  asoslari  respublikamizda  yuqorida  keltirilgan 
qonunlardan  tashqari  «Auditorlik  faoliyati  to‘g‘risida  Qonun»,    hukumat  qarorlari,  
auditorlik  faoliyati  milliy  standartlari  (AFMS),  yo‘riqnomalar  va  boshqa  me’yoriy 
hujjatlarda belgilangan. 
29  ta  moddadan  iborat  «Auditorlik  faoliyati  to‘g‘risida  Qonun»  auditning 
mohiyatini,  uning  turlari,    maqsadi  va  vazifalarini,  auditorlik  faoliyati  bilan 
shug‘ullanuvchi  tashkilotlarning  statusini,  ya’ni  ularni  tuzish  va  yopish  tartibini, 
auditorlik  faoliyatini  litsenziyalash,  litsenziyalarni  to‘xtatish  va  bekor  qilish  tartibini, 
auditorlik  tashkilotlarining,  shuningdek  auditorlar  va  ularning  yordamchilarining  
huquqlari,  majburiyatlari  va  javobgarliklarini,  auditorlik  tekshiruvi  natijalarini 
rasmiylashtirish va tadbiq etish tartibini  belgilab beruvchi asosiy hujjat hisoblanadi.     
Qonunga  muvofiq  tashqi audit respublikamizda faqatgina maxsus litsenziyaga ega 
bo‘lgan  auditorlik  tashkilotlari  tomonidan  amalga  oshiriladi.  Auditorlik  tashkilotlari  
qonunlarga  asosan  faqat  jismoniy  shaxslar  tomonidan      xususiy  korxonalar  va 
kompaniyalar  statusida  (ma’suliyati  cheklangan  jamiyat,  firma,  yopiq  aksionerlik 
jamiyati  ko‘rinishlarida)  tashkil  etiladi.  Davlat  organlari  va  xo‘jalik  yurituvchi 
sub’ektlarning ta’sischiligida auditorlik tashkilotlarini tuzish qat’iyan man etiladi.  
Auditorlik  tashkilotlarini  tuzishda,  shuningdek  ular  faoliyatini  litsenziyalashda 
ma’lum  tartiblarga  amal  qilinadi,  jumladan  Qonunning  5-moddasiga,  shuningdek 
O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  Mahkamasining  2000  yil  22 
sentyabrdagi  «Auditorlik  faoliyatini  takomillashtirish  va  auditorlik  tekshiruvlarining 
ahamiyatini  oshirish  to‘g‘risida»  365-son  qarori  va  ushbu  qaror  bilan  tasdiqlangan 
«Auditorlik  faoliyatini  amalga  oshirish  uchun  auditorlik  tashkilotlariga  litsenziya  berish 
tartibi to‘g‘risida Nizom» ga muvofiq: 
•
 
auditorlik tashkilotlari ustav kapitalining eng kam miqdori ta’sis etish sanasida eng 
kam ish haqining kamida 1200 barobariga teng bo‘lishi kerak; 
•
 
ushbu  ustav  kapitalining    eng  kamida  51  foizi  bitta  yoki  bir  nechta  auditorlarga 
tegishli bo‘lishi kerak; 
•
 
auditorlik tashkilotining shtati kamida ikkita auditordan tashkil topishi lozim; 
•
 
auditorlik tashkilotining rahbari albatta auditor bo‘lishi kerak.  
Auditorlik  tashkilotlarining  ustav  kapitalini  shakllantirish  muddati  boshqa  yuridik 
shaxslar singari tashkil etilgan kundan  boshlab bir  yil hisoblanadi.  Ushbu  muddatda o‘z 
ustav  kapitalini  shakllantirmagan  auditorlik  tashkilotlari  yuridik  statusga  ega 
bo‘lmaydilar va qonun hujjatlariga muvofiq  yopilishi lozim. 
Auditorlik tashkilotlari auditorlik faoliyati bilan  faqatgina litsenziya olgan  kundan 
boshlab  shug‘ullanish  huquqiga  egadirlar.  Litsenziya  olgan  kungacha  o‘tqazilgan 
auditorlik  tekshiruvi  qonuniy  hisoblanmaydi,  ushbu  tartibga  amal  qilmagan  auditorlik 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
247 
tashkilotlarining faoliyati Moliya Vazirligining buyrug‘i bilan to‘xtatiladi, tegishli holda 
uning litsenziyasi bekor qilinadi. 
Qonunga  va  Nizomga  muvofiq  auditorlik  faoliyatini  litsenziyalash  O‘zbekiston 
Respublikasi  Moliya  Vazirligi  tomonidan  belgilangan  tartibda  amalga  oshiriladi.    
Olingan  litsenziya  faqat  besh  yil  muddatda  kuchga  ega.  Ushbu  muddat  tugagach 
auditorlik tashkiloti auditorlik faoliyatini faqatgina yangi litsenziya olgan kundan boshlab 
davom ettirishi mumkin. 
Qonun  auditorlik  tashkilotlarining  xodimlari  statusini  belgilab  beruvchi  asosiy 
hujjatdir.  Bunday  xodimlar  bo‘lib  auditorlar,  auditorlarning  yordamchilari  hisoblanadi. 
Qonunga  muvofiq  (3,4-moddalar): 
•
 
auditor
  –  bu  kvalifikatsion  sertifikatga  ega  bo‘lgan  jismoniy  shaxs.  Bunday 
kvalifikatsion  sertifikat  O‘zbekiston  Respublikasi  Moliya  Vazirligi  tomonidan  
tasdiqlangan  o‘quv  dasturiga  muvofiq    maxsus  kurslarni  bitirgan  va  malaka  sertifikati 
uchun ushbu vazirlikning buyrug‘i bilan tasdiqlangan davlat attestatsiyasi komissiyasiga 
imtihonlarni muvaffaqiyatli topshirgan shaxslarga beriladi.  
•