3. mavzu. Uy-joy kommunal xo’jaligida investitsion

Investitsiya loyihasi — iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa foyda olish uchun investitsiyalarni amalga oshirishga yoxud jalb etishga qaratilgan, o’zaro bog’liq bo’lgan tadbirlar majmui.
Iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida bozor munosabatlarining joriy etilishi uy-joy kommunal xo’jaligi sohasini ham to’liq isloh qilish zaruratini keltirib chiqardi. Bu tizimni isloh qilish va uning faoliyatini bozor munosabatlari asosida tashkil etish uchun asosan quyidagilar ta’sir ko’rsatardi:

• 
  uy-joy kommunal xo’jaligi tizimida barcha resurslar markazlashgan tartibda taqsimlanardi, shu jumladan yangi qurilib ishga tushirilayotgan uy- joy fondlari ham aholining turar joyga bo’lgan ehtiyojidan kelib chiqib tashkil etilgan navbat asosida taqsimlanardi;
  
• 
  uy-joy fondini ekspluatatsiya qilish va kommunal xizmatlar ko’rsatish ishlari monopol davlat korxonalari tomonidan amalga oshirilardi. Ish va xizmatlar uchun yuqoridan begilangan narxlar nomutanosib bo’lib korxona va tashkilotlar olgan foyda markazlashtirilar edi hamda ular tomonidan zarar ko’rilgan taqdirda, bu zararni qoplash uchun davlat tomonidan dotatsiya ajratilardi;
  
• 
  shaxsiy uy-joy mulkiga egalik qilish huquqi davlat uy-joy fondidan ajratilgan kvartiradan foydalanish huquqidan amalda kamdan-kam farqqa ega edi;
  
• 
  davlat korxona va tashkilotlariga o’z xodimlarini uy-joy bilan ta’minlash va tegishli uy-joy fondini ekspluatatsiya qilish vazifalari yuklatilgan bo’lib, shahar (hudud) kommunal xo’jaligi sohasini alohida tizimi sifatida boshqarish imkonini bermasdi;
  
• 
  asosiy xarajatlarning budjet tomonidan ajratilishi, tushum va xarajatlarning to’liq rejalashtirilishi, iqtisodiy manfaatdor bo’lish imkoniyati mavjud emasligi kommunal xo’jaligi tizimi korxonalarining samarali faoliyat ko’rsatishiga to’sqinlik qilar edi;
  
• 
  1991 yilda aholidan 1 kv.m uy-joy fondidan foydalanganligi uchun belgilangan to’lov (kvartplata) haqiqiy xarajatning 4-5 %ni tashkil etar edi,
  

shuningdek 40% ortiq aholiga kommunal to’lovlardan imtiyozlar joriy etilgan edi. Bunday holat aholida boqimandalik kayfiyatini yanada kuchaytirar edi;

• 
  kommunal xo’jaligi sohasi va xizmat ko’rsatuvchi korxona va tashkilotlarning mahalliy hokimiyat (partiya tashkilotlari) tomonidan boshqarilishi ko’rsatilayotgan xizmatlar sifatiga aholining tasir ko’rsatishi uchun imkon bermas edi.
  

Ushbu ko’rsatkichlarni inobatga olgan holda respublikamiz kommunal xo’jaligi tizimida islohotlarni bosqichma-bosqich amalga oshirish va islohotlarning asosiy mohiyatini quyidagilarga qaratish lozim edi:

• 
  fuqarolarda mulkka egalik hissini uyg’otish - davlat mulki bo’lgan uy- joy fondini xususiylashtirish, mulkka egalik huquqini beruvchi qonuniy me’yoriy hujjatlar paketini shakllantirish;
  
• 
  kommunal xizmatlar ko’rsatuvchi korxona va tashkilotlarni davlat tasarrufidan chiqarish, kommunal xo’jaligi sohasida tabiiy monopoliyani tartibga solish, xizmat ko’rsatuvchilar o’rtasida sof raqobatni rivojlantirish, kommunal xo’jalik sohasini davlat budjeti mablag’lari hisobidan faoliyat ko’rsatishini tugatish, sohaga ajratilayotgan dotatsiya miqdorini bosqichma bosqich kamaytirib borish;
  

uy-joy xo’jaligini boshqarishni takomillashtirish, turar joy binolarini saqlash va ta’mirlashda uy-joy mulkdorlar faolligini oshirish, mulkdorlarning o’z-o’zini boshqarish tamoyiliga asoslangan birlashma va shirkatlarini tashkil etish.