3-mavzu. Tashkilotlar. Rahbar vazifasi va tadbirkorlar

6-chizma. Korxona shakllari.

Firmalarni har xil alomatlar bilan tasniflash aniq firmani o’rganish natijasida tashkiliy- huquqiy shakli, uning iste’mol bozoridagi holati, firma ichidagi munosabatlar, faoliyatning xarakteri va ko’lamlari haqida to’liq tassavvur olish imkoniyatini beradi.

O’zbekiston Respublikasidagi tashkilotlarni barqaror va samarali faoliyat yuritishlari uchun hammadan avval ularni boshqarish tizimining huquqiy ta’minlanishi yaratilgan. Gap shundaki, har bir tashkilot yuqoriroq darajadagi tizim - mintaqa, soha, mamlakat, qo’shma tashkilot esa - jahon hamjamiyatning tuzilmasi bo’ladi.
O’zbekiston Respublikasi hozir bozor munosabatlarini shakllanishi bosqichidadir. Ushbu jarayonni huquqiy ta’minlashining ko’pgina yo’nalishilari hozir yangilangandirlar. Bu eng muhim yo’nalish – tashkilotlar faoliyatini huquqiy tartibga solishga ham tegishlidir. U hammadan avval O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining me’yorlariga muvofiq amalga oshiriladi, u korxonalar va tashkilotlar - yuridik shaxslarning qo’yidagi tashkiliy – huquqiy shakllarini belgilaydi:

• 
  xo’jalik o’rtoqliklari va jamiyatlari;
  
• 
  ishlab chiqarish kooperativlari;
  
• 
  davlat unitar korxonalari;
  
• 
  notijorat tashkilotlar.
  

O’z navbatida xo’jalik o’rtoqliklari va jamiyatlari quyidagi tashkiliy –huquqiy shakllarga ega bo’lishlari mumkin:

• 
  to’lik o’rtoqlik;
  
• 
  ishonchdagi o’rtoqlik;
  
• 
  ma’suliyati cheklangan jamiyat;
  
• 
  ko’shimcha javobgarlikka ega jamiyat;
  
• 
  ochiq turdagi aktsiyadorlar jamiyati;
  
• 
  yopiq turdagi aktsiyadorlar jamiyati;
  
• 
  sho’’ba va bog’liq jamiyatlar.
  

Mulkchiligida, xo’jalik yuritishida yoki operativ boshqaruvida ajratilgan mulkiga ega va o’zining majburiyatlari bo’yicha shu mulk bilan javob beruvchi tashkilot yuridik shaxs deb ataladi. U o’z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquklarni xarid qilish va amalga oshirishi, majburiyatlarga ega bo’lishi, sudda da’vogar va javobgar bo’lishi mumkin. Yuridik shaxslar shaxsiy balansga yoki smetaga ega bo’lishlari kerak.
O’z faoliyatining asosiy maqsadi sifatida foyda olishni ko’zlovchi tashkilotlar (tijorat tashkilotlari) yoki bunday maqsad sifatida foyda olishni ko’zlamaydigan va olingan foydani ishtirokchilari ichida taqsimlamaydigan tashkilotlar (notijorat tashkilotlar) yuridik shaxslar bo’lishlari mumkin.