3. Mavzu: Suv havzalarida ekoligik tizim. Tabiiy suvlarning tarkibi, sifat ko'rsatkichlari va ifloslanishi. Reja

3. Suvning umumiy qattiqligi va ishqoriyligi.

Umumiy qattiqlik – suvdagi Са va Mg kationlari umumiy miqdori bilan belgilanadi. Suvning

umumiy qattiqligi karbonatli, karbonatsiz, Kalsiyli va magniyli qattiqliklarga bo‟linadi mg/l yoki mg-

ekv/l da o‟lchanadi. Karbonatli qattiqlik suvdagi Kalsiy va magniy kationlarining СаСО3 va MgCO3

hamda bikarbonatli Ca(HCO3)2, Mg(HCO3)2 birikmalari miqdori bilan belgilanadi.

Karbonatsiz qattiqlik – suvdagi kalsiy va magniy kationlarining sulfatli CaSO4, MgSO4,

xloridli CaCl2, MgCl2, nitratli Ca(NO3)2, Mg(NO3)2 va selikatli Ca(HSiO3)2, Mg(HSiO3)2 birikmalari

miqdori bilan belgilanadi. Kalsiyli va magniyli qattiqlik, ualrni suvdagi miqdori bilan belgilanadi.

Qattiqlikning mg/kg dagi miqdori mg·ekv/l da ko‟rsatish uchun shu mg/kg dagi miqdorini ekvivalent

og‟irligiga bo‟lish kerak.

Suvning umumiy ishqorligi tarkibidagi ОН-, НСО3-, СО3, Н2РО4 anionlar va kuchsiz

kislotalarning miqdori bilan belgilanadi.

Suv tarkibida NaHCO3, NaCO3, KHCO3, NaHSiO3, NaHPO4 birikmalari miqdori qancha katta

bo‟lsa uning umumiy ishqoriyligi ham shuncha katta bo‟ladi. Suvning umumiy ishqoriyligi tarkibidagi

anionlar turiga qarab, gidratli suvdagi ОН-, krabonatli suvdagi СО3, bikarbonatli НСО3-, selikatli

HSiO3, SiO3 fosfatli suvdagi Н2РО4, НРО4 deb ataladi. Bu anionlarning natriy yoki kaliyli birikmalari

suv ishqoriyligini oshiradi, chunki ular suvda gidrolizlanishi natijasida NaOH yoki KOH kabi kuchli

ishqorlar hosil bo‟ladi.

NaHCO3+H2O=NaOH+H2CO3

NaSiO3+H2O=NaOH+H2SiO3

KHCO3+ H2O=KOH+H2CO3

KSiO3+H2O=KOH+H2SiO3

Ishqoriylik o‟lchov birligi mg·ekv/l yoki g·ekv/l.

Suvning oksidlanishi suvdagi organik va oson oksidlangan K2SO4, H2S va HNO3 kabi anorganik

moddalarning miqdori bilan belgilanadi. Oksidlanish suvning shartli ifodasi bo‟lib, uni aniqlash uchun

kuchli oksidlovchi moddalar, kaliy permanganat (KMnO4), kaliy yodat (KJO4) eritmalari ishlatiladi.

Tabiiy suvlarning oksidlanishi har xil bo‟lib, yer osti suvlari 1-4 mg/l О2, er usti suvlari oksidlanishi 5-

8 mg/l О2 atrofida bo‟ladi.