3-Mavzu. Statistik kuzatish uslubiyati Reja

Kuzatish maqsadi. Statistik kuzatish avvalo amaliy maqsadlarni, ya'ni voqea va hodisalarning rivojlanish qonuniyatlarini aniqlash uchun ishonchli ma'lumotlar to'plashni ko'zlaydi.

Statistik kuzatishning asosiy vazifasi kuzatish dasturi va tashkiliy shakllarini aniqlashdan iborat.

Kuzatish ob'ekti deyilganda tadqiq etilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy hodisa va jarayonlarni yuzaga chiqaruvchi muayyan statistik to'plam tushuniladi.

Jismoniy shaxslar (mamlakat aholisi, korxonalarda band bo'lganlar) jismoniy birliklar (mashinalar, stanoklar, uylar), yuridik shaxslar (korxonalar, fermer xo'jaliklari, banklar) yig'indisi kuzatish ob'ekti sifatida olinishi mumkin.

Kuzatish birligi – bu hisob asosi yoki kuzatishda qayd qilish belgisiga ega bo'lgan birlikdir. Kuzatish birligi bo'lib aholi ro'yxatida har bir shaxs, korxonalar ro'yxatida har bir korxona hisoblanadi.

Kuzatish birligidan hisob birligini farq qilish lozim. Ular ayrim vaqtda bir-biriga teng. Masalan, aholi ro'yxatida har bir shaxs ham kuzatish birligi, ham to'plam birligi hisoblanadi.

Ayrim paytda, ular o'zaro teng emas. Masalan, sanoat korxonalarida jihozlar ro'yxatga olinganda sanoat korxonasi kuzatish birligi, har bir jihoz esa to'plam birligi hisoblanadi.

Kuzatish dasturiga qo'yiladigan talablar:

• dastur bevosita o'rganilayotgan hodisani tavsiflovchi belgilardan tuzilishi lozim;
• dasturda keltirilgan savollar aniq va tushunarli bo'lishi zarur;
• savollar mantiqiy ketma-ketlikda tuzilishi lozim;
• dastur savollari ma'lumotlarni tekshirish va aniqlashtirish uchun nazorat xarakteriga ega bo'lishi kerak;
• har bir kuzatish birligidan olinayotgan ma'lumotlarning bir xilligini ta'minlash uchun dastur yagona hujjat – statistik formulyar ko'rinishida rasmiylashtirishi shart.

Kuzatish dasturi – bu kuzatish davomida yig'ilishi kerak bo'lgan savollar yoki qayd qilinishi lozim bo'lgan belgilar va ko'rsatkichlar ro'yxatidir.