3-mavzu: rivojlanish falsafasi

Zaruriyat va tasodif. Zaruriyat sabab ta’sirida oqibatning qatoiy izchillik bilan yuzaga chiqishidir. Zaruriyat hodisalarning ichki mohiyatidan kelib chiqadi. Tasodif - zaruriyatning teskarisi. U mazkur hodisaning mohiyatida emas, u zaruriyatga qo‘shimcha sifatida namoyon bo‘ladi.

Tasodiflar xilma xil bo‘ladi: ijobiy va salbiy tasodiflar. Ijobiy tasodiflar tabiatda qazilma boyliklarning topilishi, radioaktiv elementlarning kashf etilishi va boshqalar. Jamiyatda isteododli shaxslarning el-yurtga boshchilik qilishi, rahnamo bo‘lishi, tarixiy burilishlarning aniq bir sanaga to‘g‘ri kelishi va h.k. Tafakkurda muayyan qonunlarning ochilishi, muayyan tarixiy shaxslarning bunga muyassar bo‘lishi va x.k.Salbiy tasodiflar: tabiatda vulqonlarning otilib chiqishi, biror sanaga to‘g‘ri kelishi, do‘l yog‘ishi, yong‘inlar, to‘fonlar, zilzila va x.k. Jamiyatda qirg‘in urushlar, isteododli shaxslarning fojeali halokati, qobiliyatsiz shaxsning yurtga bosh bo‘lishi va x.k.

Zaruriyat va tasodif ilm, fan oldiga qator masalalarni ko‘ndalang qilib qo‘yadi. Fanning vazifasi ijobiy tasodiflarni o‘rganish, qonuniyatni aniqlash, ularni zaruriyatga aylantirish; salbiy tasodiflarni avvaldan payqash, ularni bartaraf etishdan iborat.