3-mavzu: pul aylanmasi va uning tarkibstrreplA

P ul aylanmasi tarkibi quyidagicha bo’ladi:

Mamlakat iqtisodiyotining rivojlanganlik darajasi pul aylanmasining tarkibiga bevosita ta’sir ko’rsatadi. Masalan, taraqqiy etgan mamlakatlarda iqtisodiyotning pul mablag’lari bilan ta’minlanganlik darajasi yuqori bo’lganligi sababli, tovar pul munosabatlarida to’lovsizlik muammosi mavjud emas.

M2
MK =
YaIM
MK = monetazitsiya koefitsienti
M2 = pul agregati
Taraqqiy etgan mamlakatlarda naqd pulsiz hisob-kitoblar tizimining rivojlanganligi naqd pullarga bo’lgan talabning kamayishiga olib keldi. Bu esa pul aylanmasi tarkibida naqdsiz yuqori va barqaror darajada saqlash imkonini beradi.
TBS-KST-MKTS
PM=
PAT
PM = pul massasi
MKTS = muddati kelgan to’lovlar summasi
TBS = tovarlar bahosi summasi
KST = kreditga sotilgan tavorlar summasi
PAT = Pul aylanmasi tarkibi


Pullariing naqd pulsiz aylanmadagi harakat yo’nalishlari. Naqd pulsiz hisob-kitoblarni tashkil qilish tamoyillari.

Naqd pulsiz pul aylanishi – banklarda pul mablag’larini to’lovchilar va oluvchilarning hisobvaraqlari bo’yicha yozuvlar yordamida yoki o’zaro talablarni hisobga olish yo’li bilan amalga oshiriladigan pul aylanishidir.

Naqdsiz pul aylanmasi quyidagi printsiplar asosida tashkil etiladi:

1. 
   Naqdsiz pul aylanmasining me’yoriy huquqiy asoslarining mavjudligi. O’zbekistonda naqdsiz pul aylanmasining qonunchilik asoslari bo’lib quyidagilar hisoblanadi:
   

-O’zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi
-O’zbekiston Respublikasining Markaziy banki to’g’risidagi qonuni
-O’zbekiston Respublikasining banklar va bank faoliyati to’g’risidagi qonuni
2. Naqd pulsiz hisob kitoblarni asosan banklarda ochilgan hisob raqamlar orqali o’tkazilishi.
Mijozlar hisob raqam ochishda banklarni erkin tanlash huquqiga ega. Barcha naqdsiz to’lovlar to’lovchining joriy hisob raqamidagi pul mablag’lari hisobidan amalga oshiriladi.
Amaliyotda bir tijorat bankining mijozi ikkinchi bir tijorat bankining mijozi foydasiga naqd pulsiz to’lovni amalga oshiradi. Bir bankdan 2-bankka o’tayotgan to’lovlar banklarning Nostro vakillik raqamlari orqali o’tadi. Banklarning 2 turdagi nostro vakillik hisob raqamlari mavjud:

1.