3-Мавзу: Пул айланмаси ва унинг таркиби

Нақд пул айланмаси бу пул маблағларининг нақд кўринишидаги айланмасидир. Тараққий этган мамлакатларда нақдсиз пул айланмаларини юксак даражада ривожланганлиги, нақд пулларга бўлган талабни кескин пасайишига олиб келди. АҚШ ва Японияда пластик карточкаларга асосланган тўловлар ривожланган. Европада пластик карточкалар ва пуллик чекларга асосланган тўловлар ривожланган.

9

Ҳозирги даврда АҚШ, Германия, Франция, Канада ва Бразилияда муомаладаги нақд пул тенденсияси кузатилмоқда. Лекин бу давлатларда нақд пулларнинг муомладаги пул массасининг салмоғи юқори эмас.

Ҳозирги даврда АҚШ, Германия, Франция, Канада ва Бразилияда муомаладаги нақд пул тенденсияси кузатилмоқда. Лекин бу давлатларда нақд пулларнинг муомладаги пул массасининг салмоғи юқори эмас.

Ривожланаётган мамлакатларда бу кўрсаткичнинг салмоғи анча юқоридир. Масалан Рассияда бу кўрсаткич 29% ни ташкил этади.

Нақд пул айланмасининг салбий жиҳатлари сифатида қуйидагиларни кўрсатиш мумкин:

• Нақд пулларни эмиссия қилиш ташиш ва сақлаш катта харажатни талаб этади. Марказий банклар эмиссия харажатини камайтриш учун купюраларнинг номиналини йириклаштиришга мажбур бўладилар.
• Нақд пулларни олиб юриш хавфлидир.
• Нақд пуллар билан ҳисоб китоб қилиш солиқ тўлашдан қочиш имконини беради.
• Нақд пул айланамси терроризмни молиялаштриш билан боғлиқ.

10

3. Нақдсиз пул айланмаси ва уни ташкил қилиш принциплари.

Нақд пулсиз пул айланиши – банкларда пул маблағларини тўловчилар ва олувчиларнинг ҳисобварақлари бўйича ёзувлар ёрдамида ёки ўзаро талабларни ҳисобга олиш йўли билан амалга ошириладиган пул айланишидир.

Иқтисодиёт ривожланиб борган сари тўлов оборотида нақд пулсиз тўлов оборотининг улуши ортиб боради.

Чунки иқтисодий тараққиётни белгиловчи омиллар нақдсиз тўлов оборотининг ўсишига ижобий таъсир кўрсатади.

11

Нақдсиз пул айланмаси қуйидаги принциплар асосида ташкил этилади:

Нақдсиз пул айланмаси қуйидаги принциплар асосида ташкил этилади: