3-mavzu. O'zbekiston tanlagan mustaqil rivojlanish yo'li va uning ahamiyati Mavzuni o’rganishdan maqsad

4. Yangi Konstitutsiyaning qabul qilinishi va uning tarixiy ahamiyati. Davlat 

 

ramzlari. 

Har  bir  suveren  davlatning  huquqiy  asoslaridan  biri  -  uning  aso¬siy  Qonuni  - 

Konstitutsiyasi hisoblanadi. 

Tarixiy rivojlanish ko'rsatganidek, har qaysi jamiyat kelajakni ko'zlab yashaydi va uning 

poydevorini  imkon  qadar  mustahkamroq  qurishga  harakat  qiladi.  Shu  nuqtayi 

nazardan  qaraganda  mustaqillik  yillarida  davlatimiz,  jamiyatimiz  yerishgan  buyuk 

yutuq -O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi bo'ldi. 

Darhaqiqat,  Konstitutsiya  tushunchasida 

davlatni  boshqarish

,  mamlakat  yaxlitligini 

ta'minlash, uning mustaqil davlat sifatida ye'tirof yetilishining asosi ijtimoiy hayotning 

barcha yo'nalishlarini rivojlantirish yo'1-yo'riqlari to'la mujassamlangan. 

Turkistonda  inqilobdan  keyingi  yillarda  jahon  tajribalariga  muvofiq  tarzda 

Konstitutsiyalar  ishlab  chiqildi.  Jumladan,  Turkiston  ASSRning  1918,  1920-yillarda, 

Xorazm  va  Buxoro  Xalq  Respubli-kalarining  1920-1921-yil,  shuningdek,  O'zbekiston 

SSRning  1927,  1937,  1978-yillarda  qabul  qilingan  Konstitatsiyalari  shaklan 

respublikaning Asosiy qonunlari yedi. 

O'zbekistonning yangi Konstitutsiyasini yaratish g'oyasi 1990-yil 20-iyunda «Mustaqillik 

deklaratsiyasi»ning  qabul  qilinishi  bilan  bevosita  bog'liq.  Mazkur  Deklaratsiya  qabul 

qilingan Oliy Kengashning ikkinchi sessiyasida bu hujjatdagi muhim tamoyillar asosida 

davlatning  yangi  Konstitutsiyasi  ishlab  chiqilishi  lozim,  degan  xu-losaga  kelindi. 

Ma'lumki, 1990-yil 24-martida respublika Oliy Kengashining birinchi sessiyasi muhim 

tarixiy qa¬ror qabul qilib, O'zbekiston Prezidenti lavozimini ta'sis yetgan yedi. 1990-yil 

1-noyabrda  «O'zbekiston  SSRda  ijroiya  va  boshqaruv  hokimiyatining  tuzilishini 

takomillashtirish hamda O'zbekiston SSR Konstitutsiyasi (Asosiy Qonuni)ga o'zgartirish 

va qo'shimchalar kiritish to'g'risida» qonun qabul qilindi. 

---

Konstitutsiya  loyihasi  ustida  bevosita  ish-lashni  faollashtirishga  vaziyat  yetilgach, 

Konstitutsiyaviy  komissiya  1991-yil  12-aprelda  I.  Karimov  raisligida  o'zining  birinchi 

majlisi-ga to'plandi. Konstitutsiya loyihasini yaratish bilan bog'liq barcha lashkiliy va 

ijodiy  jarayonni  muvofiqlashtirib  borish  uchun  Konsti¬tutsiyaviy  komissiya  a'zolari 

hamda  yetakchi  mutaxassislar  va  olim-lardan  iborat  32  kishilik  ishchi  guruhi  tashkil 

yetildi. 

Konstitutsiyaviy  komissiya  Raisining  topshirig'i  bilan  1991-yil  boshlaridayoq  bo'lg'usi 

konstitutsiyaning  g'oyaviy  mag'zi,  ya'ni  konsepsiyasi  us-tida  ish  boshlab  yuborildi. 

Natijada uchta muqobil konsepsiya yaratildi. Respublika Fanlar Akademiyasi Falsafa va 

huquq  institutinmg  konsepsiyasi,  Siyosatshunoslik  va  boshqaruv  institutining 

konsep¬siyasi va Prezident devoni yuridik bo'limi tayyorlagan konsepsiya. Ishchi guruh 

majlisida uchinchi konsepsiya asos uchun qabul qilindi. U qolgan ikki konsepsiyaning 

diqqatga sazovor g'oyalari bilan boyitilib, umumlashgan, puxta, yagona g'oyaviy asos 

shakliga keltirildi. Konstitutsiyaviy komissiya va uning Raisi tomonidan ma'qullangan 

ana shu konsepsiya asosida bo'lajak Konstitutsiya loyihasini yaratishga kirishildi. 

Loyihaning  dastlabki  varianti  1991-yil  oktabr-noyabrigacha  tayyorlab  bo'lindi.  U 

muqaddima, olti bo'limga bo'lingan 158 moddadan iborat yedi. Ushbu loyiha yuzaga 

kelayotgan paytda mamlakatimiz tarixida tub burilish yuz berdi. 

1992-yil  bahorida  loyihaning  149-moddadan  iborat  ikkinchi  va¬rianti  ishlab  chiqildi. 

Mamlakat  Prezidenti  ishtirokida  Konstitutsiya¬viy  komissiyaning  navbatdagi  majlisi 

bo'lib  o'tdi.  Majlisda  Kons¬titutsiya  loyihasi  ustida  olib  borilgan  ishlar  to'g'risidagi 

axborot tinglandi. Majlisda Konstitutsiya loyiha¬sini uzil-kesil ishlab chiqish uchun 25 

kishidan iborat ishchi guruh (komissiya) tuzishga qaror qilindi 

Umumxalq  muhokamasi  uch  oy  davom  yetdi.  Shu  davrda  O'zbekiston  Respublikasi 

davlat-huquqiy  tajribasida  muhim  bir  yangilik  bo'ldi.  Uning  mazmuni  shundaki, 

Konstitutsiya komissiyasi dastlab belgilagan ikki yarim oylik muddat mobaynida (1992-

yil  26-sentabrdan  boshlab)  loyiha  mehnatkashlar  takliflari  asosida  qayta  tuzatilib, 

1992-yil  21-noyabrda  muhokamani  davom  yettirish  uchun  yana  ikkinchi  marotaba 

matbuotda ye'lon qilindi. Umumxalq muhokamasi davomida jami 6 mingdan ortiq taklif 

va mulohazalar bildirildi. Loyihadagi 127 moddadan 60 tasiga tuzatish va aniq-liklar 

kiritildi. Dastlabki variantdan 4 ta modda chiqarilib, matnga bir necha yangi modda 

kiritildi. 

Prezident  ishlagan  loyihalar  nusxasidan  ayrimlarini  misol  tariqanida  keltiramiz: 

Loyihaning  1-moddasida  «O'zbekiston  -  demokratik  respublika»  deb  yozilgan  yedi. 

Prezident bunga aniqlik kiritib, «suveren» «so'zini qo'shib qo'ygan. Natijada bu modda 

«O'zbekiston - su¬veren demokratik respublika» tarzida bo'ldi. 

Dastlabki  loyihaning  7-moddasi,  2-qismi  quyidagicha  yedi:  «O'zbekiston 

Respublikasida  davlat  hokimiyati  Konstitutsiya...  vakolat  bergan  idoralar 

tomonidangina amalga oshiriladi». Prezident nihoyatda muhim tuzatish kiritdi. Ya'ni, 

respublikada  davlat  ho¬kimiyati  xalq  manfaatlarini  ko'zlab...  amalga  oshiriladi.  Bu 

bilan Konstitutsiyaning «Xalq davlat hokimiyatining birdan bir manbayi-dir» (7-m., 1-

---

qism)  degan  qoidasi  bilan  yuqorida  keltirilgan  qoidasi  o'rtasidagi  mantiqiy  bog'liqlik 

kuchaydi. 

Konstitutsiyaviy  komissiyaning  1992-yil  7-dekabrda  bo'lib  o'tgan  majlisida  Prezident 

Konstitutsiya loyihasini xotin-qizlar bi¬lan yerkaklar teng huquqli yekanligi haqidagi, 

shuningdek,  madaniy  yodgorliklar  davlat  tomonidan  muhofaza  qilinishi  haqidagi 

moddalar bilan to'ldirishni taklif yetdi. 

1992-yil  8-dekabrda  XII  chaqiriq  O'zbekiston  Respublikasi  Oliy  Kengashining  XI 

sessiyasi  bo'ldi.  Unda  «O'zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasini  qabul  qilish 

haqida»gi masala ko'rildi. Sessiya ishtirokchilari yakdillik bilan 6 bo'lim, 128 moddadan 

iborat Konstitutsiyani qabul qildilar. 

Ushbu  Konstitutsiyada  xalq  azaldan  orzu  qilgan,  o'z  taqdirini  o'zi  belgilashi  qoidasi 

mukammal tarzda o'rin olgan. Shu bois yangi Konstitutsiya xalq hokimiyati prinsipiga 

asoslanadi  va  uni  mustahkamlaydi.  Xalq  hokimiyati  degan  ibora  butun  hokimiyat 

amalda va yuridik jihatdan xalqniki yekanligini anglatadi. Xalq hokimiyati o'z vazifalarini 

ham  bevosita,  ham  o'zi  saylagan  davlat  organlari  orqali  amalga  oshiradi. 

Konstitutsiyaning  7-moddasiga  muvofiq  xalq  davlat  hokimiyatining  birdan  bir 

manbayidir». U xalq manfaatlarini ko'zlab amalga oshiriladi. 

Konstitutsiyaning barqarorligini va uzoq muddat amal qilishini ta'minlash maqsadida 

Konstitutsiyaga  o'zgartishlar  va  qo'shimchalar  kiritish  nazarda  tutilgan.  Bu  tabiiy  va 

o'tish  davriga  xos  hodisa.  Islo¬hotlar  chuqurlashib,  jamiyatni  modernizatsiyalash, 

butun ijtimoiy hayotni yangilash jarayoni ko'lami va  miqyosi kerigaygani sayin, ular 

butun  salmog'i  bilan  Asosiy  Qonunda  o'z  ifodasini  topishi  va  huquqiy  asosiga  yega 

bo'lishi lozim. 

“O'zbekiston  Respublikasi  davlat  bayrog'i  to'g'risida”gi  Qonun 1991-yil  18- 

noyabrda  O'zbekiston  Respublikasi  Oliy  Kengashining  VIII  sessiyasida  qabul  qilindi. 

O'zbekiston  Respublikasining  davlat  bayrog'i  ramzi  mamlakatimiz  hududida  ilgari 

mavjud  bo'lgan  g'oyat  qudratli  saltanatlar  bayroqlariga  xos  bo'lgan  yeng  yaxshi 

an'analarni davom yettirgan holda respublika 

tabiatiga xos xususiyatlarni

, xalqimizning 

milliy va madaniy o'zligini ham aks yettiradi. Bayroqdagi moviy rang — mangu osmon 

va  musaffo  suv  ramzidir.  Yaxshilikni,  donishmandlikni,  shon-shuhratga  sadoqatni 

bildiruvchi moviyrang Sharqda azaldan qadrlanadi, o'z vaqtida buyuk Amir Temur ham 

o'z  bayrog'iga  bu  rangni  tanlagan.  Oq  rang  —  tinchlik  va  poklik  timsolidir.  Yosh 

mustaqil davlat o'z yo'lida baland dovonlardan oshib o'tishi kerak. Bayrog'imizdagi oq 

rang yo'limizning musaffo va charog'on bo'lishi uchun yaxshi niyat ramzidir. Qizil yo'llar 

— bu har bir tirik jonning qon tomirida urib turgan hayotiy kuch, tiriklik ramzidir. Yashil 

rang — serne'mat va orombaxsh tabiat timsoli. Hozirgi vaqtda butun dunyoda atrof-

muhitni muhofaza qilish harakatlari keng yoyilmoqda, uning ramzi ham yashilrangdir. 

Yarim oy — O'zbekiston xalqining ko'p asrlik an'analariga muvofiq keladi. Yarim oy va 

yulduzlar — musaffo osmonning va tinchlikning ramzlaridir. Bayrog'imizda 12 yulduz 

tasviri  bor,  bu  o'lkamizda  qadimdan  buyon  barkamollik,  mukammallik  timsoli 

hisoblanadi. 

---

Davlat  bayrog'i  —  bizning  o'tmishimiz,  bugungi  kunimiz  va  kelajagimiz 

ramzidir.O'zbekiston  Respublikasining  davlat  bayrog'i  Nyu-York  shahrida  joylashgan 

Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti  qarorgohida  dunyodagi  suveren  davlatlar  bayroqlari 

qatorida  turibdi.  O'zbekiston  bayrog'i  xorijiy  mamlakatlarda  Prezidentimiz  boshliq 

davlat  delegatsiyasini  qabul  qilish  marosimlarida,  chet  yel  davlat  delegatsiyalarini 

O'zbekistonda qabul qilish marosimlarida ko'tariladi. 

O'zbekiston  bayrog'i  O'zbekiston  Prezidenti  qarorgohi  Oqsaroy  binosi,  O'zbekiston 

Respublikasi Oliy Majlisi binosi tepasiga ilib qo'yilgan. O'zbekiston sportchilari jahon 

sport musobaqalarida g'oliblikni qo'lga kiritib, shohsupaga ko'tarilgan paytlarda ham 

O'zbekiston  bayrog'i  ko'tariladi.  Shu  boisdan  mamlakatimizda  va  jahon  uzra 

O'zbekiston bayrog'ining ko'tarilishi, bir tomondan, 

davlatimiz  shon-shuhratini  ko'tarsa,  ikkinchi  tomondan,  barchamizga  quvonch, 

faxrlanish, 

g'urur 

bag'ishlaydi.