3-mavzu. O'zbekiston tanlagan mustaqil rivojlanish yo'li va uning ahamiyati Mavzuni o’rganishdan maqsad

To'rtinchidan,
aholining demografik tarkibini hisobga olgan holda kuchli
ijtimoiy siyosat o'tkazish.
Bozor munosabatlarini joriy yetish bilan bir vaqtda aholini ijti¬moiy himoyalash
yuzasidan oldindan ta'sirchan choralar ko'rilishi lozim. Bu bozor iqtisodiyoti
yo'lidagi yeng dolzarb vazifa bo'lib keldi va bundan keyin ham shunday bo'lib
qoladi.
Beshinchidan,
bozor iqtisodiyotiga o'tish obyektiv iqtisodiy qonunlar
talablarini hisobga olgan holda, yaqin o'tmishimizdagi «Inqlobiy sakrash»larsiz,
ya'ni evolutsion yo'l bilan puxta o'ylab, bosqichma-bosqich amalga oshirilishi
kerak.
O'zbekiston hukumatining bozor munosabatlariga bosqichma-boyeqich
o'tish haqidagi tamoyili vaqt o'tgani sayin o'zining hayotiy qiymatini, siyosiy
kuchini ko'rsatdi. Binobarin, bular yetakchi tamoyillar sifatida tan olindi. Chunki
ular iqtisodiy islohotlarning butun ichki mantiqini, rivojlanish yo'lini va xarakterini
belgilab berdi.
O'zbekiston Respublikasi mustaqillikka yerishgandan so'ng kelajakda
qanday yo'ldan borishi masalasi kun tartibiga qo'yilgan yeng dolzarb masalalardan
biri bo'ldi. Uning dolzarb bo'lib qolishining bir qator ob'ektiv va sub'ektiv sabablari
va omillari ham mavjud yedi. Uning ob'yektiv sabablaridan biri jahonda ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlanishning barcha davlatlarga mos keladigan biron bir tayyor
andozasining yo'qligi va bo'lishi ham mumkin yemasligi yedi. Ikkinchi ob'yektiv
sababi – ma'muriy buyruqbozlikka asoslangan tuzumga xos ijtimoiy munosabatlar
va qoidalar yendilikda respublikada barpo yetilayotgan yangi ijtimoiy
yo'naltirilgan bozor iqtisodiyotiga asoslangan huquqiy demokratik davlat
manfaatlariga mos kelmasligi yedi. Mulkchilik, mulkka yegalik va uni boshqarish,
ishlab chiqarishdagi inson omilining ortishini hisobga olgan holda davlatni
boshqarishning butunlay yangi shaklini vujudga keltirish zarur yedi. Demak,
birinchidan, har bir davlat demokratik taraqqiyot yo'liga kirishi uchun ma'lum bir
muddat talab qilinar yedi. Ikkinchidan, vaqtni qo'ldan boy bermasdan
rivojlanishning tarixiy jihatdan asrlar mobaynida shakllangan an'analari asosida

---

O'zbekistonning o'ziga xos taraqqiyot yo'lini ishlab chiqishni bir daqiqa ham
kechiktirib bo'lmas, yangi konsepsiya ishlab chiqish zarur yedi.
Mamlakat Prezidenti O'zbekiston fuqarolari uchun tabiiy haq-huquq va
shuningdek oliy ne'mat bo'lgan mustaqillik to'g'risida so'z yuritar yekan, uni
jamiyat rivojining asosi, bugungi va uzoq istiqboldagi taraqqiyotimiz sharti, barcha
islohotlarimizning mezoni va nihoyat, barcha amal qiladigan bosh tamoyil deb
ta'rifladi. SHunday yekan, u jamiyat a'zolari oldiga muttasil yangi-yangi vazifalarni
qo'yadi va uning bajarilishini talab qiladi. Zero, taraqqiyotning har bir bosqichi,
turli-tuman muammolar va ularni bartaraf yetish yo'lidagi tadbirlardan iboratdir. 
Xalqaro hamjamiyat katta va kichik millatlar, davlatlar tajribasi shuni
ko'rsatmoqdaki, mustaqillikning ilk asnolarida vujudga kelgan muammolar
yechimida sustkashlikka yo'l qo'yish og'ir ijtimoiy larzalarga olib kelishi mumkin.
Zotan, har qanday yechilmagan muammo yana boshqa qator xavf-xatarlarni
keltirib chiqarib, davlat taraqqiyotining ancha murakkablashishiga olib keladi.
Demak, mamlakat taqdiri uchun mas'ullikni o'z zimmasiga olgan hokimiyat
tuzilmasi bu borada bir nafas ham beg'amlikka yo'l qo'ya olmaydi, doimo uyg'oq
va harakatda bo'ladi. Darhaqiqat, mustaqillik bir tomondan milliy taraqqiyot yo'lini
yerkin tanlashda ulkan mas'uliyat yuklasa, ikkinchi tomondan yeskilikka barham
berish va yangi jamiyatga asos yaratish uchun beqiyos imkoniyat yaratadi. SHu
nuqtai nazardan, mustaqillikni demokratiya uchun yeng zarur shart-sharoit deb
hisoblasak bo'ladi. 
O'tmish, bugun va kelajak bir-biriga tutashgan bunday tarixiy paytlarda
mustaqillik davrini kechirayotgan har bir davlat bir tomondan, demokratiya
borasida jahon xalqlari orttirgan boy tajriba hamda undan millat manfaatlari yo'lida
foydalanishni, ikkinchi tomondan yesa, uni o'ziga xos noyob bir sharoitda joriy
yetish bilan bog'liq muammoga duch kelganligini tarixiy tajribalar ko'plab
mamlakatlar misolida tasdiqlagan. 
I.A.Karimov O'zbekistonning rahbari sifatida asosan ikki narsani mushtarak
holda olib bordi. Ulardan biri mamlakatimizning o'z ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot
yo'lini ishlab chiqishda rivojlangan mamlakatlarning ko'p asrlik tajribasini
o'rganish va ularning bizga maqbul jihatlarini ijobiy jihatdan o'zlashtirish bo'lsa,
ikkinchisi - O'zbekiston xalqining turmush tarzi, mentaliteti va an'analariga
tayanishdan iborat bo'ldi. Unga Islom Karimov tomonidan taklif qilingan besh
asosiy tamoyil asos qilib olindi.
XX asr 50-yillardan keyingi yillarda ko'pchilik sobiq mustamlaka
mamlakatlar o'z mustaqilligiga yerishib, milliy davlat qurish yo'liga o'ta
boshladilar. Bu vaqtda asosiy 3 taraqqiyot yo'li: 1) kapitalistik; 2) sosialistik; 3)
milliy ozodlikka yerishgan davlatlarning aralash yo'nalishi haqidagi qarashlar bor
yedi. XX asr oxirlariga kelib biron-bir mamlakatning iqtisodiy taraqqiyotini qat'iy
qabul qilingan qoidalar doirasi bilan cheklab turish mumkin yemasligi, taraqqiyot
yo'llari (modellari) ancha keng ko'lam va maqsadga yegaligi, ulardan birini
tanlashda har bir mamlakat o'z ichki sharoitlaridan kelib chiqmog'i zarurligi
ma'lum bo'ldi.
Taraqqiyot “modeli”ga yondashuv ko'rinishlari:
- Sivilizatsion yondashuv (madaniyat va rivojlanishning xilma xilligi); 

---

- Formatsion yondashuv – dunyoda jamiyat va ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning
har qanday mamlakat uchun bir xilda maqbul bo'lgan hammabop yo'llari yo'qligi
ma'lum bo'lib qolmoqda. Zero, birxillik, yoki yagona andoza degan tushunchalar
bugungi kunda o'z ahamiyatini yuqotib bormoqda. Bunday yondashuv
demokratiyani, demokratik jamiyat qurilishi qonuniyatlarini «formatsion»
qarashdan farkli holatda yangicha tamoyillar asosida tahlil yetishga nazariy
metodologik asos bo'ladi.