3-мавзу. ҚОнун устуворлиги- ҳУҚУҚий демократик давлат ва фуқаролик жамияти қуришнинг асоси. Давлат ҳокимияти ва бошқарувини

---

3-МАВЗУ. ҚОНУН УСТУВОРЛИГИ- ҲУҚУҚИЙ ДЕМОКРАТИК 
ДАВЛАТ ВА ФУҚАРОЛИК ЖАМИЯТИ ҚУРИШНИНГ АСОСИ. 
ДАВЛАТ ҲОКИМИЯТИ ВА БОШҚАРУВИНИ 
ДЕМОКРАТЛАШТИРИШ

---

РЕЖА:
1)
Қонун устуворлиги тушунчаси ва унинг моҳияти.
Ҳуқуқий
демократик
барпо
этишда
Омбудсман
институти.
2)
Жиноий
жазонинг
либераллаштириш
–
қонун
устуворлигининг муҳим шарти. Қонун устуворлигини
таъминлаш – ҳуқуқий давлат барпо этишнинг асосий
мезони.
Суд
хокимиятининг
мустақиллиги-қонун
устуворлигининг асосий белгиси.
3)
Давлат қурилиши ва бошқаруви соҳасини ислоҳ қилиш.
Маҳаллий
ўзини
ўзи
бошқаришнинг
демократик
тамойиллари.
4)
Президентлик институти ва унинг шаклланиши.

---

Қонун устуворлиги тушунчаси ва
унинг моҳияти. 

Демократик жамиятнинг энг мухим белгиларидан бири — жамият
аъзоларининг
қонун
олдидаги
тенглигининг,
Конституция
ва
қонунларнинг устиворлигининг таъминланганлигидир.

Шу билан бирга, Конституция ва конунларнинг пировард мақсади инсон,
унинг ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлашдан иборат булмоғи лозим.

Демократии жамият куриш учун мамлакатда кабул килинаётган қонунлар
адолатли бўлиши, ўзида халқ манфаатларини ифода этиши шарт.

Бу қонунларга оғишмай итоат этилсагина, жамиятда демократия қарор
топади ва мустаҳкам бўлади.

Чунки барча демократик институтлар, инсон ҳуқуқ ва эркинликлари
қонун воситасида жорий этилади.

---


Қонун устуворлигининг
мохияти Узбскистон
Рсспубликаси
Конституциясининг қатор
моддаларида белгилаб
берилган. 

Конституциянинг III боби
иккита 15 ва 16-
моддаларидан иборат
бўлиб, Конституция ва
қонун устуворлигига
бағишланган.
Конституциянинг 15-моддасига 
мувофиқ «Ўзбекистон
Республикасида Ўзбекистон
Республикасининг Конституцияси
ва қонунларининг устунлиги сўзсиз
тан олинади. Давлат, унинг
органлари, мансабдор шахслар, 
жамоат бирлашмалари, фуқаролар
Конституция ва қонунларга
мувофиқ иш кўрадилар».

---

Норматив- ҳуқуқий хужжатларнинг Конституцияга мослигини назорат
қилишни унинг қайси босқичда амалга оширилишига қараб, қуйидаги
икки турга бўлиш мумкин:

Биринчидан, дастлабки назорат. 

Бу назорат норматив- ҳуқуқий хужжатлар лойиха
шаклида тайёрланган вақтида уларни ҳуқуқий
экспертизадан ўтказиш орқали амалга
оширилади. 

Ўзбекистон Республикасининг «Норматив-
ҳуқуқий хужжатлар тўғрисида»ги 2000 йил 14 
декабрда қабул қилинган қонунининг 18-
моддасига мувофиқ «Ҳуқуқий экспертиза 
норматив- ҳуқуқий хужжат лойихасини
тайёрлаган органнинг ёки норматив- ҳуқуқий
хужжатни қабул қиладиган органнинг юридик
хизмати, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси
Адлия вазирлиги томонидан амалга оширилиши
мумкин».

Иккинчидан, кейинги назорат. 

Бу назорат норматив-ҳуқуқий
хужжатлар қабул қилинганидан
кейин амалга оширилади. 
Кейинги назоратнинг узини хам 
икки турга бўлиш мумкин.

---

Кейинги назорат икки турга бўлинади.

а) норматив- ҳуқуқий хужжат қабул
қилинганидан кейин, аммо у хали
кучга киришидан аввал амалга
ошириладиган назорат. 

Бу назорат хам Адлия вазирлиги
томонидан вазирликлар, давлат
кўмиталари ва идоралар қабул
қилган умуммажбурий характерга
эга бўлган норматив- ҳуқуқий
хужжатларни давлат руйхатидан
ўтказишдан авват амалга
оширилади. Бу норматив- ҳуқуқий
хужжатлар давлат рўйхатидан
утказилгандан кейингина кучга
киради. 

б) кучга кирган норматив-
ҳуқуқий хужжатларнинг
Конституцияга мослиги юзасидан
назорат. 

Бундай назоратни барча давлат
органлари амалга оширадилар. 
Қонунларнинг ижро этилиши ва
норматив – ҳуқуқий
хужжатларнинг Конституцияга ва
қонунларга мос бўлишини назорат
қилиш қонун чиқарувчи, ижро
этувчи ва суд хокимиятини амалга
оширувчи давлат органлари
томонидан олиб борилади.

---