3-Mavzu: O’lchash xatoliklari. O’lchash vositalarining strukturaviy sxemasi to’grisida umumiy tushunchalar. Nazorat qilish vositalari va sistemalarining strukturasi va ularning umumiy tashkil etuvchilari

Jadval 1. O’zgarmas kattalikni ko’p sonli o’lchashlaridagi t va F(t) larning qiymatlari.

t	F(t)	t	F(t)	t	F(t)
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2	0 0,16 0,31 0,45 0,57 0,68 0,77	1,4 1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6	0,84 0,89 0,93 0,95 0,972 0,984 0,990	2,8 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0	0,995 0,997 0,9986 0,9993 0,9997 0,99986 0,99993

1-jadvalga binoan ishonch intervalining ε = σ (t = 1) qiymatida ishonch ehtimolligining qiymati F (t) = 0,68 bo’ladi. Bu esa, tasodifiy xatoliklarning taxminan 70% o’rtacha kvadrat chetlashish σ qiymatidan oshmasligiga mos keladi. ε = 2 σ (t = 2) bo’lganda, F (t) = 0,95 bo’ladi, ε = Z σ (t = 3) bo’lganda esa, F (t) = 0,997 bo’ladi. Amaldagi o’lchashlar uchun, ishonch extimolligining 0,9 yoki 0,95 qiymatlari bilan cheklaniladi.

1-jadvaldan foydalanishda, uning ko’p sonli qayta o’lchashlar n uchun mosligini esdan chiqarmaslik kerak. Amalda, o’lchashlar soni cheklangan bo’lishi, bu tasodifiy xatoliklarning normal taqsimlanish qonunini hamma vaqt ham qo’llab bo’lmasligiga sabab bo’ladi.

Kam sonli takroriy o’lchashlar p uchun, odatda Stьyudent tomonidan taklif qilingan tasodifiy xatoliklarning taqsimlanishidan foydalaniladi. Bu taqsimlanish uchun ishonch intervali ε yoki ishonch extimolligi R_s 2-jadvalda keltirilgan n qiymatiga qarab aniqlanadi. Bunda, t_s (Stьyudent koeffitsenti yoki kasri) quyidagi tenglama bo’yicha hisoblanadi:

t =

bu yerda, σ- o’rtacha kvadratik chetlashuv.