3-mavzu. Kasblar va ularning klassifikatsiyasi
Reja:
1.Quruvchilik kasbi. Quruvchilik kasbi bo’yicha professiografiya va uning mohiyati , asosiy
tamoyillari. Professiografik tadqiqotlarni o’tkazish.
2.Kasblarni psixologik tizimlash.
3.SHaxs qiziqishlari va kasb.
4.Quruvchi shaxsida kuzatiladigan psixologik xususiyatlar.
5.Quruvchida komtetentlik. (bilimdonlik)
Tayanch iboralar:
kasb tanlash, kasb-hunar to‘g‘risida axborot, qarashlar, e’tiqodlar,
ideallar, kasbiy layoqat, ishbilarmonlik, kasbiy maslaxat, konsultatsiya, klasifikatsiya.
O‘quvchilarni kasbga yo‘llashni shakllantirish masalalarini xal qilishda pedagoglar
o‘quvchilarning o‘zlariga kasb tanlashda aktivlashtirish zarurligiga ishonch xosil qilmoqdalar.
O‘zbekiston olimlari shunday karorga keldilar: kasb tanlash, shu vaqtda ilmiy asoslangan
bo‘ladiki, kachonki shaxsning erkinligi, aktivligi rivojlantirilsa, shaxs bilan mexnat o‘zaro
munosabati shu narsaga olib keladiki, shaxsning qobiliyati va axloqiy kuchi muvaffakiyat bilan
rivojlansa.
O‘quvchining aktiv ishtirokisiz kasbga yo‘llash ishida muvaffaqiyatga erishish qiyin. Kasb
tanlashga tayyorlash ishlari o‘z ichiga quyidagilarni oladi: o‘quvchi shaxsini faolligini oshirish,
o‘qituvchi va tarbiyachini kasbga yo‘llash maxoratiga bog‘liq. SHu sababli sistemali, maksad sari
yo‘naltirilgan o‘quvchilarni, ayniksa yuqori sinf o‘quvchilarini kasbga tanlashga tayyorlash
ishlarini olib borish zarur, ularni kasb-maxoratni o‘zlari tanlashini aktivlashtirish kerak. Ushbu
muammoni xal qilish o‘quvchini kelajak xayotga tayyorlash ishiga xam anchagina bog‘liq.
Kasbga yo‘naltirish ishlarini yaxshi yo‘lga qo‘yishda kasb-xunar kollejlarining
imkoniyatlari anchagina. Mexnat va kasb ta’limining o‘ziga xos sharoitlari kasb ta’limini tanlash,
aniq bir faoliyatda o‘z kuchini sinab ko‘rish, kasb ta’limi ustalari bilan, kasb ishlab chikarish
xodimlari bilan bevosita muloqotda bo‘lib va x k. yigit va qizlarni kelajak kasbni o‘zi tanlashiga
imkoniyatini oshiradi. Bu imkoniyatning samaradorligini mexnat va kasb ta’limi jarayonida
o‘qituvchilar, masterlar tomonidan maqsad sari yo‘naltirilgan kasbga yo‘llash ishlari,
o‘quvchining faolligini shakllantirish asosida yanada oshirish mumkin.
Kasbga yo‘llashdek mo‘rakkab va mashaqqatli, ammo sharafli ishda o‘quvchilarga ilmiy
asoslangan maslaxatlar berish, ularning shaxsiy qiziqishlari, layokat va qobiliyatlarini aniqlashda
ushbu shaxsiy -individual yo‘llanmalar (ko‘rsatkichlar) tanlagan kasbiga mos kelish-kelmasligini
taqqoslab ko‘rib, to‘g‘ri maslaxatlar berishda ishlab chiqarish masterlariga, kasbga yo‘llash
bo‘yicha psixolog kasb-korga oid konsultantga YUqori sinf o‘quvchilari bilan olib boriladigan
ishlariga baxoli kudrat yordam berish maqsadida ushbu metodik qo‘llanma yaratildi.
Taklif etilayotgan metodik qo‘llanmaning nisbatan ko‘pqirraligi shaxsni psixofiziologik,
mediko-biologik diagnostika qilish (aniqlash) va kasb-xunarga oid konsultatsiyalar o‘tkazish,
shaxsni individual qiziqish, layokat va qobiliyatlarini o‘rganish, aniqlash, testli metodikalarni
natijalarini umumlashtirib shu natijalarga qarab o‘quvchini kasb tanlashda ilmiy asoslangan
maslaxat va yo‘l-yo‘riqlar berish imkoniyatini beradi.
Etaplar bo‘yicha o‘tkazilgan kasbga oid konsultatsiya natijalari maktab o‘quvchisini “kasb-
xunarga oid konsultatsiyalar kartasi” ga qayd qilib boriladi.
Karta olib borilayotgan tadqiqot natijalari, kasb-xunar bo‘yicha konsultantning shu
natijalarga asoslanib bergan maslaxatlari qayd qilib borilishiga mo‘ljallangan va o‘quvchini ongli,
asoslangan kasb tanlashga yordam berishiga maqsadlashtirilgan.