Kasbga oid konsultatsiya o‘quvchilarning anik bir kasb to‘g‘risida bilimlar olish va shu
kasbni egallash yullari to‘g‘risida ma’lumotlar olish xamda shu kasbni egallash yo‘llari to‘g‘risida
ma’lumotlar olish, o‘quvchi o‘zining individual qiziqishlari, layokatlari va qobiliyatlarini
aniqlashlarni o‘z ichiga oladi.
Kasbga oid konsultatsiyani etaplar bo‘yicha olib borish o‘quvchilarni ongli va asosli kasb
tanlashining garovidir. Etaplar quyidagicha:
1.
Dastlabki kasbga oid konsultatsiya;
2.
Kasbga oid axborot-ma’lumot konsultatsiyasi;
3.
Kasbga oid boshlang‘ich shakllantirish konsultatsiyasi;
4.
Kasbga shaxsni mosligini aniqlash konsultatsiyasi;
5.
Kasbga oid muvofiqlashtirish konsultatsiyasi;
6.
Kasbga oid asosiy shakllantirish konsultatsiyasi;
7.
Kasbga oid nazorat konsultatsiyasi;
L.A.Yovaysha klassifikatsiyasiga qo‘shilgan xolda, bu kasbga oid konsultatsiya xar birining
mazmuni quyidagilardan iborat:
Dastlabki kasbga oid konsultatsiyani umumiy o‘rta ta’lim maktablarida sinf raxbarlari,
o‘qituvchilar, kasbga yo‘naltirish bo‘yicha konsultant-psixolog amalga oshirishadi.
Ular o‘quvchilarni kasbga oid dastlabki niyatlari bilan tanishadilar, bu niyatlari
o‘quvchilarni shaxsiy layoqatlari, qiziqishlari, qobiliyatlari va sogliqlariga qay darajada mos
kelishini muxokama qiladilar. Muxokama xulosasi individual suxbat vaqtida o‘quvchiga ma’lum
qilinadi: niyatning to‘g‘riligi ma’qullanadi yoki kasb-xunarga oid materiallarni o‘rganish
maslaxat beriladi.
Kasbga oid axborot-ma’lumot konsultatsiyasi - vaqtida dastlabki konsultatsiya natijalariga
qarab axborot-professiografiya ma’lumotlar (professiogrammalar, psixoprogrammalar, xalk
xujaligi, xususan o‘quvchi yashayotgan iqtisodiy regionda kaysi kasblarga extiyojlar borligi
to‘g‘risidagi axborotlar va x k.) berib boriladi. O‘quvchi shu ma’lumotlar asosida o‘zini
qiziqtirgan, jamiyatga zarur bulgan kasbni tanlashga berdam bera oladi.
Kasbga oid boshlag‘ich shakllantirish konsultatsiyasi -o‘quvchining bundan oldingi
bosqichlarida kasbga oid olgan bilimlarini chuko‘rlashtirish, kasb ta’limi jarayonida elementar
malaka va kunikmalarni shakllantirish.
Kasbga oid muvofiqlashtirish konsultatsiyasi - bundan oldingi bosqichlardagi o‘tkazilgan
tadqiqot natijalari va psixofiziologik tekshirish natijalariga qarab o‘quvchi tomonidan noto‘g‘ri
tanlangan kasb ta’limi turidan uning shaxsiy ko‘rsatkichlari, kasbga yarokliligi, layokatiga mos
kasb ta’limiga muvofiqlashtirish maslaxatlarini beradi va amalga oshiradi.
Kasbga oid asosiy shakllantirish konsultatsiyasi- shaxsni kasb ta’limi turida olayotgan bilim,
malaka va ko‘nikmalarini shakllantirishni davom ettirishni va yuqori sinf o‘quvchisini ma’lum bir
mutaxassislikni egallashni amalga oshiradi.
Kasbga oid nazorat konsultatsiyasi- o‘z oldiga quyidagi vazifalarni qo‘yadi: o‘quvchi
qanchalik darajada kasbni to‘g‘ri tanlagani, muvofiqlashtirish konsultatsiyasi yaxshi o‘tilganmi,
qaysiki shu konsultatsiya vaqtida o‘quvchining psixologik va jismoniy kasb sharoitia moslashishi
yaxshi kechganmi, kelgusida kasb maxoratini oshirish va to‘g‘ri mexnat faoliyatini aniklashga
doir maslaxatlar, yo‘l yo‘riqlar berish.
Kasbga oid konsultatsiyani o‘tkazishni shartli ikki bosqichga ajratish mumkin:
-o‘quvchi shaxsini o‘rganish;
-ongli kasb ta’limi turini, kasb tanlashga pedagogik raxbarlik qilish.
O‘quvchi shaxsini o‘rganishda turtta asosiy aspektni o‘z ichiga oladi:
1.
Yo‘nalganlikni o‘rganish (shaxs nimani xoxlaydi), boshkacha so‘z bilan aytganda, shaxs
uchun intilish qaysi soxaga karatilgan. Konkret bu shaxsning qiziqishlarida, layokatda, ishonchda
o‘z ifodasini topadi.
2.
YOsh insonni qobiliyati va talantini o‘rganish (nima qila oladi), bu uning individual
xislatlariga ma’lum bir faoliyatni yaxshi egallashi uchun sub’ektiv shart-ashroit bo‘lib xizmat
qiladi. U aniq faoliyat turi (texnika, musiqa, tabiatshunoslik, pedagogik va xk.) namoyon bo‘ladi.
Ular faoliyatni tez o‘zlashtirib oladilar, tez, aniq va puxta faoliyat ko‘rsatadilar.
3.
SHaxsni xarakterini va asosiy sifatlarini o‘rganish (shaxsda bor xislatlar), bu
xarakteristik xislatlar, psixologik reaksiyalar odamlar bilan muomalada o‘ziga, ishiga
munosabatida namoyon bo‘ladi.
4.
O‘quvchilarni professional planlarini o‘rganish.
Maktab o‘quvchisi shaxsi to‘g‘risidagi ma’lumotlar uni individual kasbiy ish rejasi bilan
solishtirib ko‘riladi. Bu vaqtda bir kancha vaziyat paydo bo‘lishi mumkin. E.A.Klimov xar bir
aniq vaziyat uchun kasbga oid maslaxatda besh xil xolat yuzaga kelishini ta’kidlaydi. O‘quvchida
kasbiy ish rejasi va layokatini bor yoki yukligiga qarab ushbu vaziyatlar metodik adabiyotda
berilgan.
Kasbga oid konsultatsiyaning guruxlarga va yakka tartibda tashkil etiladigan shakllari
mavjud.
Kasbga oid guruxlarga o‘tiladigan kasbga oid konsultatsiyada o‘quvchilarni professional
yo‘nalganligi, kasbi rejalari, o‘qish va mexnat faoliyati to‘g‘risidagi ma’lumotlarni sistemaga
keltirish, layokati to‘g‘risida, qiziqish va ularni turg‘unligi va o‘sishi o‘rganiladi. Bu ishlarni
xammasi kasbga yo‘llash kabinetida amalga oshiriladi. Bu erda quyidagi metodikalardan
foydalaniladi.
Kasbga oid individual konsultatsiya darsdan tashqari vaqtda kasbga yo‘llash kabinetida va
kasbga oid konsultatsiya laboratoriyasida o‘tkaziladi. Individual konsultatsiya utayotganda
profkonsultant katta maxorat bilan munosabatda bo‘lib, o‘quvchining ochilmay yotgan
imkoniyatlarini ko‘zgash, ochish va uni xar xil faoliyat jarayonida (KXK ta’limi turida)
shakllanadi, bu 12-jadvalda keltirilgan:
Do'stlaringiz bilan baham: 
