3 mavzu: IX-XII asrlar tarixiga oid manbalar Reja

3 - mavzu: IX-XII asrlar tarixiga oid manbalar

 

Reja:

 

1. Asosiy ijtimoiy-siyosiy vokealar.

2. Xukukiy xujjatlar va yozishmalar.

3. Arab tilida yozilgan manbalar.

4. Arab tilidagi tarixiy manbalarning umumiy xususiyatlari

 

Xukukiy xujjatlar va yozishmalar

• Xukukiy xujjatlar va yozishmalar
• O`zbekistonning kadimgi va o`rta asrlar tarixini o`rganishda ilmiy tekshirish institutlarining kutubxonalarida, davlat tarix arxivida, o`lkashunoslik muzeylarida saklanayotgan rasmiy xujjat va yozishmalarning axamiyati benixoya kattadir. Lekin ularni topish, o`rganish va o`z o`rnida foydalanish o`ta kiyin bo`lib, tadkikotchidan chukur bilim, maxsus malaka, kunt va sabot-matonat talab kilinadi.
• Xukukiy xujjatlarni xam, jamiyatda katta nufuzga ega bo`lgan shaxslar o`rtasida olib borilgan yozishmalarni xam yuir erdan, anikrogi bir yoki ikki asar ichidan, bir muzey, arxiv va fondidan topib bo`dmaydi. Ularni barcha muzey, arxiv va fondlar ichidan, ko`lyozma kitob va chop etilgan asarlardan kidirib topish mumkin.
• Xukukiy xujjatlar – podshox va xonlarning farmonlari, yorliklari, inoyatnomalar, raxnomalar, vasikalar, vakfnomalar va boshkalar O`zbekistondagi tarix va o`lkashunoslik muzeylarida, maxsus ilmiy-tekshirish institutlari va universitetlarning kutubxonalarida, shuningdek Davlat tarix arxivdarida xamda shaxsiy majmuadarda sakdanadi. Ammo IX-XII asrga oid xujjatlar xali aloxida to`planib o`rganilganicha yo`k.
• Bu davrda maxsus kotib yoki dabirlikka kancha katta e`tibor berilgani Nizimiy Aruziy Samarkandiyning “To`rt makola” asarida bayon etilib, ayrim maktublar namunalari keltirilgan. Musulmonchilik xujjatlari Burxoniddin Marginoniyning “Xidoya” asarida keyincha o`zining rasmiy tavsifini topdi.
•  

VASIKA. Allox jumlai jaxon egasidir, uning shon shavkati yukori bo`lsin! (Xijriy) 859 yil jumodi ul-oxir oyining 12- kuni.

• VASIKA. Allox jumlai jaxon egasidir, uning shon shavkati yukori bo`lsin! (Xijriy) 859 yil jumodi ul-oxir oyining 12- kuni.
• Bayramxo`ja o`gli Xasan, mulkiga mutasaddiy bo`lishga xak-xukuki bo`lgan xolda, dedi: “Samarkandning So`zangaron ko`chasida joylashgan ikki xonalik uyimni, taxoratxona va ayvoni bilan, Ubaydullaxoja Jaloliddin Maxmudga sotdim.
• Mazkur xovli-joyning garb tarafi oliyjanob, xurmat-extiromga loyik bo`lgan olguvchining do`koni bilan tutash, shimoliy tarafi podshoxlik erlari va kisman Amir Shermuxammad xojaning uyi bilan, sharki-janub tarafdan esa xalka ko`chalar bilan tutashdir.
• Ushbu mulkni, barcha xak-xukuklari bilan, xozirda muomalada bo`lgan 1500 dinori adliyaga sotdim.
• Mazkur sado-sotikning kafilligi o`zimning zimmamda.
• Savdo kuyidagi shaxslarning guvoxligida bo`ldi:
• Abu Mansur Muxammad;
• Sa`dulla Muxammad al-Ispijobiy;
• Axmad Ali al-Xorazmiy;
• Xoja Sulton Jaxongir o`gli;
• Bayramshox Junayd Ramazon o`gli.
• Xammasi bo`lib 26 guvox.”