3-Мавзу. Иқтисодий тебранишлар. Ишсизлик

2. Ишсизлик тушунчаси ва ишсизлик даражасининг ўлчаниши.

• Даврий ишсизлик ишлаб чиқаришнинг пасайиши натижасида ишчи кучига бўлган талабнинг камайишидан пайдо бўлади. Даврий пасайиш товар ва хизматларга бўлган ялпи талабнинг камайишини, шунга мувофиқ, ялпи таталабнинг камайишини, ва оқибатда аҳолининг иш билан бандлиги қисқариши ва ишсизликнинг ўсишини билдиради.

2. Ишсизлик тушунчаси ва ишсизлик даражасининг ўлчаниши.

• Тўла иш билан бандлик ишчи кучининг 100 фоиз иш билан таъминланганлигини билдирмайди. Аксинча, фрикцион ва структурали ишсизлик иложсиз ҳол бўлганлигини ҳисобга олсак, биз мутлақ тўла иш билан бандлиликка эришиб бўлмаслигини тушунамиз.

2. Ишсизлик тушунчаси ва ишсизлик даражасининг ўлчаниши.

• Агарда даврий ишсизлик бўлмаса, у ҳолда тўла иш билан бандлиликка эришилади. Тўла иш билан бандлик давридаги ишсизлик, ишсизликнинг табиий даражаси дейилади. Бунга иш қидирувчилар сони бўш иш жойлари сонига мувофиқ келсагина эришиш мумкин. Ишсизликнинг табиий даражаси фрикцион ва таркибий ишсизлик йиғиндисига тенг бўлади.
• Ишсизликнинг табиий даражаси доимий эмас, чунки у иқтисодий вазият, қонун ва миллий анъаналар билан боғлиқ ҳолда ўзгариб туради.

2. Ишсизлик тушунчаси ва ишсизлик даражасининг ўлчаниши.

• Ишсизликнинг табиий даражаси мамлакатдаги охирги ўн йилда мавжуд бўлган ҳақиқий ишсизлик даражаси ва кейинги ўн йил учун прогноз қилиб ҳисобланган ишсизлик даражаларининг ўртача миқдори сифатида белгиланади. Умумий ҳолда ишчи кучи иш билан банд ва фаол иш қидириб юрган ишсизларга бўлинади.

3. Ишсизликнинг иқтисодий оқибатлари.А. Оукен қонуни.

• Ишсизликнинг табиий даражаси ҳолатида барча мавжуд ресурслардан тўлиқ фойдаланиб иқтисодиётда яратилиши мумкин бўлган маҳсулот ҳажмини иқтисодиётнинг ишлаб чиқариш салоҳияти деб аталади. Мамлакатнинг ишлаб чиқариш салоҳияти потенциал ЯИМ кўрсаткичи билан ўлчанади.
• Потенциал ЯИМ деганда мамлакатдаги ишлаб чиқариш ресурсларидан тўлиқ фойдаланилган шароитда мумкин бўлган ишлаб чиқариш ҳажми тушунилади.
• Потенциал ЯИМ*ни ҳисоблашда мамлакатда ишсизлик табиий даражада деб ҳисобланади.