3-Mavzu. Iqtisodiy tahlilning asosiy tamoyillari va mazmu 1

 
 
 
 
Iqtisоdiy tahlil 
Aniqiqtisоdiy tahlil 
Nazariy (siyosiy-) iqtisоdiy tahlil 
Makrоiqtisоdiy tahlil 
Mikrоiqtisоdiy tahlil 
Tarmоqiqtisоdiy tahlili 
Iqtisоdiyot 

---

 
 
3.1-chizma. Iqtisodiyot sohalari nuqtai-nazaridan iqtisodiy tahlilning turkumlanishi. 
1 va 2 funktsiyalar boshqarishni texnologik bosqichlarini aks ettiradi, ya`ni qarorlar 
qabul qilish jarayonini axborot va iqtisodiy tahlil bilan ta`minlaydi. Shu bilan birga, 
boshqarishning boshqa funktsiyalarini amalga oshirishda ham iqtisodiy tahlilning alohida o’rni 
bor. Masalan, rejalashtirish funktsiyasini olaylik. Kelgusi davrga reja tuzish uchun korxona 
faoliyatining o’tgan yillarini atroflicha tahlil qilish va shu asosda uning rivojlanish tendentsiyasini 
aniqlab olish zarur.
3.2-chizma. Ishlab chiqarish nuqtai nazaridan iqtisodiy taxlining turkumlanishi 
Bundan tashqari iqtisodiy adabiyotlarda iqtisodiy tahlilning turlari qo’yidagilarga 
qarab ham turkumlanadi; 
1) Halk xujaligini tarmok strukturasi (sanoat va uni tarmoklari, qishloq xo’jalik, 
kurilish, trans’ort, savdo, moddiy-texnika ta`minoti va boshqalar); 
2) Kengaytirilgan takror ishlab chiqarish bosqichlari tahlili (ishlab chiqarish, 
iste`mol, taksimot va ayriboshlash jarayonlarini tahlili); 
Iqtisоdiy tahlil turlarini turkumlanishi 
Bоshqaruv 
tizimi
bo’yicha 
Bоshqaruv 
оb`ekti bo’yicha 
Bоshqaruv 
masshtabi va 
darajasi 
bo’yicha 
O’zоrо bоg’langan bоshqaruv 
оb`ektlar 
bo’yicha 

Tezkоr (оperativ) tahlil; 

Jоriy (retrоspektiv) tahlil; 

Istiqbоlli (perspektiv) tahlil. 

Funktsiоnal tahlil; Texnik tahlil; 

Iqtisоdiy tahlil;Ijtimоiy tahlil; 

Ekоlоgik tahlil; 

Funktsiоnal – iqtisоdiy tahlil; 

Texnik- iqtisоdiy tahlil; 

Ijtimоiy – iqtisоdiy tahlil; 

Ekоlоgik – iqtisоdiy tahlil; 

Ichki-xujalik tahlili; 

Xo’jaliklararо tahlil; 

Tarmоq tahlili; 

Xududiy tahlil; 

Milliy iqtisodiyot tahlili. 

---

3) Tahlilni o’tkazuvchi sub`ekti bo’yicha, ya`ni tahlilni kim tomonidan 
o’tkazilayotganligiga karab (iqtisodiy xizmat xodimlari, korxonani ijtimoiy tashkilotlari, moliya, 
kredit organlari, auditorlik tashkilotlari, kasaba kumita va ijtimoiy tashkilotlar); 
4) Tahlil o’tkazish muddati bo’yicha (yillik, kvartallik, oylik, dekadalik, kunlik, 
smenalik va bir martalik tahlil); 
5) o’rganiladigan masalalarning mazmuni va mukamalligi bo’yicha (xajalik 
faoliyatini kom’leks tahlili va tematik tahlili); 
6) ob`ektni o’rganish usuliga karab (kom’leks, tizimli tahlil, taqqoslama, tanlanma, 
korrelyatsion tahlil va boshqalar). 
Korxonalar faoliyatini kom’leks tahlil qilish ularni faqat gina iqtisodiy faoliyatini 
tahlil kilmasdan, ularni texnik, ijtimoiy, tabiiy sharoitlari va ularni o’zaro aloqasini ham tahlil 
qilib berishi lozim.