3-мавзу. Ижтимоий-иқтисодий тизимлар ва мулкчилик муносабатлари

Mulkchilik sub’ekti – bu mulkning egasi bo’lib, qishloq xo’jaligida unga ayrim shaxslar, guruxlar, jamoalar va davlat kiradi
.
Mulkni ishlatish (mulkdan foydalanish) – bu mulkni iqtisodiy faoliyatda qo’llab undan natija olishdir.

Mulkka egalik qilish – bu mulkka ma’lum vaqt ichida hukmronlik qilish xuquqidir. Bunda mulkka egalik qiluvchi mulkdan foydalanishi, uni ijaraga berishi mumkin xolos, lekin mulkni sotish, uni yo’q qilib yuborishi mumkin emas.
Mulkni tasarruf etish – bu mulk taqdirini doimiy mustaqil hal qilish xuquqidir. Bunda mulkni sotish, hadya, sovg’a qilish yoki umuman yo’q qilib yuborishi mumkin.
3-savol. Mulk shakllari va ularga asoslangan xo’jaliklar, korxonalar
.
Mulk shakllari – bu mulkning turli ko’rinishlari
bo’lib, u quyidagi turlarga bo’linadi:

•  

Davlat
Nodavlat
Aralash
Davlat mulki – jamiyat mulkchilik shakllaridan bo’lib, bunda mulkni ishlatish, egalik qilish va tasarruf qilish davlat ihtiyorida bo’ladi. Unga yer, yer osti boyliklari, suv, havo bo’shlig’i, o’simlik va hayvonot dunyosi, davlat hokimiyati organlarining mol-mulki, tarixiy yodgorliklar, byudjet mablag’lari, oltin zahirasi, valyuta fondi, o’quv, ilmiy muassasalar mulklari shu kabilar kiradi
.

• Nodavlat mulki –

davlat mulkidan
tashqari barcha
mulklardir.
Uning shaxsiy,
xususiy, jamoa
turlari bor.

• Aralash mulk –

davlat va nodavlat
mulklarining
qo’shilishidan
hosil mulklardir. 

Мулкчилик шаклларининг таснифланиши
Хусусий мулк –
айрим кишилар ва гуруҳларга тегишли бўлиб, ёлланма меҳнатдан фойдаланиб даромад топишга қаратилган мулк
Жамоа мулки –
муайян мақсад йўлида турли кўринишдаги жамоаларга бирлашган кишилар томонидан биргаликда ўзлаштирилувчи восита ва неъматлар