|
Xalqaro temir yo‘l transportini tartibga soluvchi tartibga soluvchi manbalar.
Xalqaro temir yo‘l ttashuvlarini tartibga soluvchi me’yoriy-huquqiy baza, shuningdek xalqaro temir yo‘l aloqalarini tashkil etish o‘ziga xos xususiyatlarga ega.
Amaldagi tartibga solish manbalari uch guruhga bo‘linadi. Birinchisiga xalqaro temir yo‘l aloqalarini tashkil etish va G‘arbiy Evropada tashishni amalga oshirishni tartibga soluvchi manbalar kiradi.
U asosan Bernning huquqiy tizimi bilan ifodalanadi, uning shakllanishi temir yo‘l transporti orqali yuklarni, yo‘lovchilarni va yuklarni tashish to‘g‘risidagi konvensiyalarni, shuningdek shaxsiy shartnomalarni qabul qilishdan boshlandi.
Ulardan birinchisi - Xalqaro yuklarni tashish to‘g‘risidagi Bern konvensiyasi (MGK) - 1890 yilda Evropaning to‘kkiz mamlakati tomonidan qabul qilingan bo‘lib, unga bir necha bor o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilgan. 1970 yil 7 fevralda tahrirdagi versiyasi tayyorlandi va qabul qilindi va u 1975 yil 1yanvardan kuchga kirdi.
Yo‘lovchilarni temir yo‘l orqali tashishni xalqaro me’yoriy tartibga solish 1923 yilgi temir yo‘l transportida yo‘lovchilar va bagajni tashish to‘g‘risidagi konvensiya (MPK) Bern konvensiyasida aks etgan. MGK Konvensiyasi singari, u ham bir necha bor o‘zgartirilgan va to‘ldirilgan. MPK Konvensiyasining eng muhim qayta ko‘rib chiqilishi XX asrning 60-yillari oxirlarida amalga oshirildi. Muhokamadan so‘ng u 1970 yil 2 iyunda tahrirda kabul kilindi va 1975 yil 1 yanvardan kuchga kirdi.
1980 yil may oyida MGK va MPKni kayta ko‘rib chiqishga bag‘ishlangan Bern konferensiyasida ushbu konvensiyalar yana bir muhim o‘zgarishlarga duch keldi, natijada xalqaro temir yo‘l transporti to‘g‘risidagi konvensiya (COTIF), ruscha - KOTIF qabul qilindi. 1985 yil 1 maydan kuchga kirdi. Ammo bundan keyin ham xalqaro temir yo‘l transportini tartibga solishni takomillashtirish bo‘yicha ishlar davom ettirildi. Natijada 1999 yilda KOTIF ga o‘zgartirishlar, qo‘shimchalar va tushuntirishlar kiritilgan maxsus protokol (03.06.1999 yildagi o‘zgartirishlar to‘g‘risidagi protokol) qabul qilindi.
Tarkibiy ravishda Konvensiya asosiy matn va qo‘shimchalardan iborat bo‘lib, ularning ahamiyatini baholab bo‘lmaydi. G‘arbiy Evropaning barcha mamlakatlari, YAqin va O‘rta SHarq mamlakatlari KOTIF a’zosi. Ikkinchisida ba’zi istisnolardan tashqari KOTIF protseduralari qo‘llaniladi. Bundan tashqari, Xindiston, Pokiston va SHimoliy Afrika mamlakatlari Bitimga qo‘shilishdi.
Xalqaro temir yo‘l aloqalarini tashkil etish va temir yo‘l transportini amalga oshirishni tartibga soluvchi manbalarning ikkinchi guruhi sobiq sotsialistik mamlakatlar ishtirok etgan shartnomalardir. Bu, xususan, SMGS va SMPS. Ikkala kelishuv ham sobik O‘zaro Iqtisodiy YOrdam Kengashi (SEV) doirasida tayyorlangan.
SMGS 1951 yil 1 noyabrda ishlab chikilgan. Uning ishtirokchilari MDH davlatlari, Boltiqbo‘yi davlatlari, Albaniya, Polsha, Xitoy, SHimoliy Koreya, Mo‘g‘uliston, Vetnam, Bolgariya, Eron - atigi 22 mamlakat. Ushbu xalqaro hujjat bir necha bor o‘zgartirilgan va to‘ldirilgan. Oxirgi marta 2001 yil 1 aprelda yangilangan.
SMPS 1950 yil 6 dekabrda qabul qilingan, oxirgi o‘zgarishlar 1999 yil 30 mayda kilingan.
SHartnomalarning mazmuni xizmat ko‘rsatmalari, tariflari, qoidalari bilan to‘ldirilib, konkretlashtirilib, tovarlarni bir mamlakatning temir yo‘lidan ikkinchisiga o‘tkazish, tovarlarni qayta yuklash va jo‘natish, konteynerlar va qadoklash turlarini aniqlash, tashish paytida tuzilgan hujjatlar shakllari berilgan.
Birinchi va ikkinchi guruh manbalari turli xil huquqiy tizimlarga tegishli. Ular yo‘lovchilar va yuklarni tashishni tashkil qilish va amalga oshirish uchun turli xil shartlarni nazarda tutadilar. Biroq, turli xil huquq manbalari tizimiga ega mamlakatlar o‘rtasida faol ravishda tovar almashinuvi mavjud. Xalqaro temir yo‘l transportini tartibga solish bo‘yicha turli xil huquqiy tizimlarni qo‘llaydigan transport ishtirokchilari uchun Xalqaro transport tariflari (MTT) tomonidan belgilangan tartib, boshqasining talablarini inobatga olgan xolda, bitta huquqiy tizim asosida tuzilgan konosamentni qayta rasmiylashtirishdan iborat. Transport hujjatining o‘zi shuni ko‘rsatadiki, boshka huquqiy tizimni qo‘llagan mamlakat chegarasini kesib o‘tishda uning qoidalariga muvofiq qayta rasmiylashtiriladi.
Xalqaro temir yo‘l aloqalarini tashkil etish va temir yo‘l transportida tashishni amalga oshirishni tartibga soluvchi manbalarning uchinchi guruhiga turli xil yuridik kuchga ega bo‘lgan ikki tomonlama shartnomalar, ko‘rsatmalar va qoidalar kiradi.
SHartnomalar odatda dalatlarning hukumatlari yoki transport bo‘limlari yoki tegishli temir yo‘llar o‘rtasida tuziladi.
Ushbu manbalar guruhi chegara temir yo‘llarining o‘zaro ta’sir tartibini, chegara stansiyalarining ishlash rejimini belgilash, tovarlarni topshirish va qabul qilishni tartibga solish, vagonlardan va boshqa transport vositalaridan foydalanish tartibini belgilash, shuningdek, temir yo‘llar o‘rtasida o‘zaro hisob-kitoblarni amalga oshirish bilan tavsiflanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
