3-mavzu: Gazlarning molekulyar-kinetik nazariyasi. Ideal gaz modeli. Gazlar kinetik nazariyasining asosiy tenglamasi. Energyaning erkinligi darajalari bo‘yicha taqsimlanishi. Gazlarning issiqlik sig‘imlari

Izotermik jarayon. Bu jarayonda temperatura o’zgarmas kolib, gaz bosimi P ning gaz hajmi V ga bog’liq o’zgarish holati namoyon bo’ladi. Bu o’zgarish BoylMariott qonuni bilan ifodalanadi. (5.1 rasm). O’zgarmas massali ( ) gaz bosimining hajmga ko’paytmasi o’zgarmay qoladi.
(4.12)
Bu bog’lanish diagrammada giperbola tarzida aks etadi, ya‘ni bosimning ortishi bilan gaz hajmi giperboloik tarzda kamaya boradi

4.1 rasm 4.2 rasm
Izobarik jarayon. Bu jarayon gaz bosimi ( .) o’zgarmas bo’lganda hajm V bilan T temperaturaning o’zaro bog’lanishini aks etadi va Gey-Lyussak qonuni qonunida ifodalanadi. (5.2-rasm). O’zgarmas massali ( ) gaz hajmi (V) temperatura (T) ga chiziqli bog’langan bo’ladi.
(4.13)
Bu yerda V₀ –gaz molekulalari egallagan boshlang’ich hajm, V_t –gaz molekulalarining biror t temperataradan keyin egallagan hajmi, =1/273 gazning termik koeffitsiyenti. Ko’rinib turibtiki, izobatik jarayonda temperaturaning ortishi bilan gazning hajmi chiziqli ravishda ortib boradi.
Izoxorik jarayon. Bu jarayon gaz hajmi ( ) o’zgarmas bo’lganda bosim P bilan T temperaturaning o’zaro bog’lanish qonuniyatini ifoda etadi va Sharl qonuni nomi bilan yuritiladi. O’zgarmas massali ( ) gaz bosimi (P) temperatura (T) ga chiziqli bog’langan bo’ladi.
(4.14)
Bu yerda P₀ –gaz molekulalarining boshlang’ich bosimi, P_t –gaz molekulalarining biror t temperataradan keyingi bosimi, =1/273 gazning termik koeffitsiyenti. Ko’rinib turibtiki, izoxorik jarayonda temperaturaning ortishi bilan gazning bosim chiziqli ravishda ortib boradi.
Dalton qonuni. 1801 yilda ingliz fizigi va ximigi Dalton gaz aralashmasining bosimi bilan shu aralashmadagi gazlarning partsial bosimlari urtasidagi munosabatni topdi: gaz aralashmasining bosimi shu aralashmadagi gazlar partsial bosimlarining yig’indisiga tеng.
(4.15)