3-mavzu: gaplarning tuzilishiga ko‘ra turlari: sodda gap (2 soat) R

7-MAVZU: QO‘SHMA GAP VA UNING TURLARI
(2 SOAT)


R E J A


1. Qo‘shma gaplar haqida umumiy ma’lumot.
2. Bog‘langan qo‘shma gap.
3. Ergashgan qo‘shma gap.
4. Bog‘lovchisiz qo‘shma gap.


Tayanch iboralar: Qo‘shma gaplar, qismlarining o‘zaro birikish usullari, semantik munosabatiga ko‘ra turlari, bog‘langan qo‘shma gap, ergashgan qo‘shma gap, bog‘lovchisiz qo‘shma gap.
Dars maqsadi: Talabalarga qo‘shma gaplar qismlarining o‘zaro birikish usullari, o‘zaro teng bog‘lanish, tobe bog‘lanish, qismlari o‘zaro hech qanday bog‘lovchi vositasiz - faqat intonatsiya (ohang) orqali birikishlari haqida umimiy ma’lumot berish, shuningdek, gaplarning aloqa qilish, birikish yo‘llarini tekshirshni o‘rgatish.
Dars vositalari: Ko‘rgazmali vositalar, slaydlar.


Zaruriy adabiyotlar

1. 
   Абдурахмонов Ғ. ва бошқ. Ўзбек тили грамматикаси. 2-том. – Т.: “Фан”, 1975.
   
2. 
   Абдурахмонов Ш. ва бошқ. Ҳозирги ўзбек адабий тили. – Т.: “Ўқитувчи”, 1980.
   
3. 
   Турсунов У., Мухторов Ж. Ҳозирги ўзбек адабий тили. – Т.: “Ўқитувчи”, 1979.
   
4. 
   Tursunov U., Muxtorov J., Rahmatullaev Sh. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. – Т.: “O‘zbekitson”, 1992.
   
5. 
   Ikromova R., Muhamedova D., Shodmonqulova D., G‘ulomova X. Hozirgi o‘zbek adabiy tilidan ma’ruza matnlari (Sintaksis). – Toshkent, 2001.
   
6. 
   Hamroev M. O‘zbek tilidan ma’ruzalar majmuasi. –T., 2007.
   
7. 
   Rahmatullaev Sh. Hozirgi adabiy o‘zbek tili. –T.: “Universitet”, 2006.
   
8. 
   Asqarova M. Hozirgi uzbek adabiy tilidan ma’ruza matnlari (Sintaksis). –Toshkent, 2000.
   
9. 
   Sayfullaeva R. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. Sintaksis. –T.: “Universitet”, 2006.
   

Dars metodi: Blits so‘rov, an’anaviy ma’ruza, suhbat, qisqa muddatli test.
Dars mazmuni:

Qo‘shma gaplar, qismlarining o‘zaro birikish usuli va semantik munosabatiga ko‘ra, uch xil bo‘ladi: 1) bog‘langan qo‘shma gap; 2) ergashgan qo‘shma gap; 3) bog‘lovchisiz qo‘shma gap.

Qiyoslang: Iste’dod hamisha har xil bo‘ladi, iste’dodsizlar esa hamma joyda bir xildir. (E.Vohidov) Shuni aytmoqchimizki, odam hamma vaqt bilimga tashna bo‘lishi shart. (F.Jyulio Kyuri)
Keltirilgan misollarning birinchisi bog‘langan qo‘shma gap bo‘lib, uning qismlari esa yordamchisi vositasida o‘zaro teng bog‘langan; ikkinchisi ergashgan qo‘shma gap bo‘lib, uning qismlari –ki aniqlov bog‘lovchisi orqali ikkinchi qismni birinchi qismga tobelik yo‘li bilan bog‘lagan; uchinchi gap bog‘lovchisiz qo‘shma gap bo‘lib, uning qismlari o‘zaro hech qanday bog‘lovchi vositasiz - faqat intonatsiya (ohang) orqali birikkan.