3-mavzu. Elektr o’lchovlar va elektr o’lchov qo’rilmalari. Reja

3.3. Elektr o’lchov asboblari 
Elektr o’lchov asboblarining asosiy katta guruxini elektromexanik o’lchov 
asboblari tashkil etadi. Elektromexanik o’lchov asboblari o’lchash zanjiri, o’lchash 
mexanizmi, o’lchash qurilmasidan iborat. 
O’lchash mexanizmi o’lchov asbobi konstruksiyasining bir qismi bo’lib 
elementlarningo’zaro ta’siri natijasida ularning bir – biriga nisbatan harakatini 
vujudga keltiradi. O’lchash mexanizmi qo’zg’almas va qo’zg’aluvchi qismlardan 
iborat. O’lchash mexanizmi elektromagnit energiyani qo’zg’aluvchi qismning 
surilishiga – mexanik energiyaga aylantirishga mo’ljallangan. Qo’zg’aluvchi 
qismning harakati aylantiruvchi moment ta’sirida sodir bo’ladi. Aylantiruvchi moment 
M
o’lchanayotgan miqdorlarga bir xilda bog’liq. Aylantiruvchi moment teskari ta’sir 
ko’rsatuvchi moment 
M
tes
bilan muvozanatda bo’lganda qo’zg’aluvchi qism strelka 

---

bilan birgalikda o’lchanayotgan kattalik qiymatiga mos keladigan aniq holatni 
egallaydi. 
M=M
tes
. (3.3) 
O’lchov asboblaridagi teskari ta’sir ko’rsatuvchi moment ko’pincha prujinilar va 
tortqilar yordamida hosil qilinadi. 
M
tes
=W

, (3.4) 
bu erda W – teskari solishtirma moment; 

- burilish burchagi.
Asosiy elektromexanik o’lchash mexanizmlariga magnitoelektrik, elektromagnit, 
elektrodinamik va induksion mexanizmlar kiradi. 
Magnitoelektrik o’lchash mexanizmlar doimiy magnit va tokli g’altakdan 
iborat. 3.1 – rasmda qo’zg’aluvchan ramkali magnitoelektrik o’lchash mexanizmini 
konstruktiv sxemasi ko’rsatilgan. Ular qo’zg’aluvchan magnitli bo’lishi ham mumkin. 
Aylantiruvchi moment doimiy magnit – 1 ning magnit maydoni va tokli g’altak – 2 
ning o’zaro ta’siri natijasida vujudga keladi. Silindrsimon metall – 3 radial magnit 
maydon hosil qilish uchun mo’ljallangan. 
I
S
W
IBsw
I
=
=
/

(3.5) 
bu erda 
I
– o’lchanadigan tok; 
V
– magnit induksiyasi; 
s
– ramkaning aktiv maydoni; 
w
– ramka cho’lg’amini o’ramlari soni; 
S
I
– mexanizmning tokka sezgirligi.