3-МАВЗУ. БОЗОР ТУШУНЧАСИ ВА ИҚТИСОДИЁТИНИНГ АСОСИЙ МЕХАНИЗМИ
Гулистон Агротехнологиялар техникуми Фан: Иқтисодиёт назарияси Бажарди: Қоплонов Шоҳруҳ 1-маъруза машғулоти Бозор
Т
Т
Бундай айирбошлашда вақт ва масофа бўлмай, бир вақтнинг ўзида ўша жойда алмашув жараёни содир бўлган.
Бозор
Бозорнинг
Бозорнинг
-
-
-
БОЗОР
Объекти
иқтисодий ресурслар
Уй хўжаликлари
Тадбиркорлик сектори
Давлат
Банк
Товар
Уй хўжаликлари
Тадбиркорлик сектори
Давлат
Банк
пул
Уй хўжаликлари
Тадбиркорлик сектори
Давлат
Банк
Сотувчи ва сотиб олувчи
Уй хўжаликлари
Тадбиркорлик сектори
Давлат
Банк
Субъекти
иқтисодий ресурслар
Уй хўжаликлари
Тадбиркорлик сектори
Давлат
Банк
Товар
Уй хўжаликлари
Тадбиркорлик сектори
Давлат
Банк
пул
Уй хўжаликлари
Тадбиркорлик сектори
Давлат
Банк
Сотувчи ва сотиб олувчи
Уй хўжаликлари
Тадбиркорлик сектори
Давлат
Банк
Бозор Бозор
Бозор
Бозор Банк
Уй хўжалиги
Корхона (фирма)
Давлат
Бозорнинг Бозор Бозор иқтисодиётни тартибга солиб туриш вазифасини талаб, таклиф, рақобат ва нархлар ёрдамида бажаради. Бозорнинг вазифалари
Тартибга солиш
Рағбат-лантириш
Нархни ташкил этиш
Назорат қилиш
Интег-рация-лаш
Ахборот бериш
Восита-чилик
Тежам-корлик
Бозор субъектларининг манфаатларини рўёбга чиқариш
Иқтисодиётни соғлом-лаштириш
Бозорнинг
Бозорнинг туркумланиши
Бозорнинг етуклик даражаси,
Иқтисодий алоқалар тавсифи
Бозор миқёси,
Сотиладиган ва сотиб олинадиган маҳсулот тури
Бозор субъектлари хусусиятлари,
Бозорнинг
Ривожланмаган
Ривожланмаган
Ривожланмаган, шаклланаётган бозор тасодифий тавсифга эга бўлиб, унда товарни товарга айирбошлаш (бартер) усули кўпроқ қўлланилади.
Классик (
Классик (
товар ва хизматларнинг ҳар бир тури бўйича жуда кўп ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар, сотувчилар ва
Ҳозирги замон
Ҳозирги замон
Ҳозирги замон ривожланган бозори ижтимоий-иқтисодий самарадорликни таъминлаш ва аҳолини ижтимоий ҳимоялаш мақсадида бозор алоқаларининг давлат томонидан тартибга солиб турилишига асосланади.
Бозор
Маҳаллий бозорлар
Тошкент бозори
Самарқанд бозори
Лондон бозори
Нью-Йорк бозори
Пекин бозори
Ўзбекистон бозори
Россия бозори
Англия бозори
Америка бозори
Хитой бозори
Марказий Осиё ёки Осиё бозори
Ғарбий Европа бозори
жаҳон бозори.
Миллий бозорлар
Тошкент бозори
Самарқанд бозори
Лондон бозори
Нью-Йорк бозори
Пекин бозори
Ўзбекистон бозори
Россия бозори
Англия бозори
Америка бозори
Хитой бозори
Марказий Осиё ёки Осиё бозори
Ғарбий Европа бозори
жаҳон бозори.
Ҳудудий бозорлар
Тошкент бозори
Самарқанд бозори
Лондон бозори
Нью-Йорк бозори
Пекин бозори
Ўзбекистон бозори
Россия бозори
Англия бозори
Америка бозори
Хитой бозори
Марказий Осиё ёки Осиё бозори
Ғарбий Европа бозори
жаҳон бозори.
истеъмол
истеъмол
ишлаб
ишлаб
валюта
валюта
илмий
илмий
Сотиладиган Бозор ва бозор иқтисодиётининг фарқи Бозор иқтисо-диёти
Ишлаб чиқариш
Тақсимот
Айирбош-лаш
Истеъмол
Бозор
1.
Бозор –
Бундай
у
эркин
унинг
Айрим
–
1
турли шакллардаги мулкчиликнинг мавжуд бўлиши ва унда хусусий мулкчиликнинг устун туриши;
2
тадбиркорлик ва танлов эркинлиги;
3
рақобат курашининг мавжудлиги;
4
давлатнинг иқтисодиётга чекланган ҳолда аралашуви;
5
корхона ва фирмаларнинг ички ва ташқи шарт-шароитлар ўзгаришларига мослашувчанлиги.
1
иқтисодий фаолият юритишнинг хусусий мулкчиликка асосланганлиги;
2
капитал ва ишлаб чиқаришнинг корхона миқёсида умумлашганлиги;
3
тадбиркорлар, ишчилар, товар ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчиларнинг шахсан эркинлиги;
4
тадбиркорларнинг юқори фойда олиш учун курашлари;
5
иқтисодиётнинг талаб ва таклиф, эркин бозор нархи ва рақобат курашлари асосида тартибланиши;
6
аҳолининг ижтимоий ҳимоя қилинмаслиги, ишсизликнинг ва аҳоли ижтимоий табақалашувининг кучайиши.
1
иқтисодий ва тадбиркорлик фаолиятини юритишнинг турли мулкчилик шакллари, яъни хусусий, давлат, жамоа, аралаш ва бошқа мулк шаклларига асосланганлиги;
2
капитал ва ишлаб чиқаришнинг юқори даражада умумлашганлиги, мулкнинг бир қисми йирик монополиялар ва давлат қўлида тўпланиб, миллий ва халқаро миқёсда умумлашганлиги;
3
иқтисодиётни тартибга солишда давлатнинг фаол иштироки.
4
хўжаликларни юритишда режа усулидан фойдаланишнинг кучайиши (бизнес режаси, маркетинг тизими орқали бошқариш);
5
ижтимоий ҳимоянинг кучайиши. Бунда давлатга, жамоалар ва хусусий кишиларга тегишли турли хил ижтимоий таъминот ва ижтимоий суғурта фондларининг вужудга келиши.
Ҳар қандай иқтисодий тизимнинг умумий муаммолари
1) қандай маҳсулот ва хизматларни, қанча миқдорда ишлаб чиқариш зарур?
2) ушбу маҳсулот ва хизматларни қандай техника ва технология воситасида ишлаб чиқарилади?
3) бу маҳсулот ва хизматлар ким учун ишлаб чиқарилади?
юқори фойда берадиган товарлар ва хизматлар барча тўловга лаёқатли истеъмолчилар талабига етарли ҳажмда ишлаб чиқарилади;
Биринчидан
товар ва хизматлар тўлов лаёқатига эга, юқори фойда олиш имконини берадиган харидорлар учун ишлаб чиқарилади;
Иккичидан
юқори фойда олишни таъминлайдиган, ресурсларни тежаш имконини берадиган техника ва технология ёрдамида ишлаб чиқарилади.
Учинчидан
1
Ресурсларни тақсимлашнинг самарадорлиги.
2
Иқтисодий фаолият ва танлов эркинлиги.
3
Иқтисодий субъектлар тинимсиз ҳаракат ва изланишларининг таъминланиши.
Бозор иқтисодиётининг афзалликлари 1
унинг ишлаб чиқаришнинг ўзгарувчан шароитларига мослашуви ва кўникишининг юқори даражаси;
2
фан ва техника ютуқларидан фойдаланиш, уларни ишлаб чиқаришга жорий этишнинг жадал суръати;
3
турли-туман эҳтиёжларни қондириш, маҳсулот сифатини ошириш қобилияти;
4
бузилган мувозанатни нисбатан тезлик билан қайта тиклаш;
5
чекланган ахборот – турли ресурсларнинг нарх даражаси ва уларнинг сарфланиш даражасига йўналган ҳолда бозор иқтисодиётининг муваффақиятли амал қила олиш имконияти.
у ўзининг бош назорат механизми — рақобатнинг кучсизланишига йўл қўяди ва ҳатто буни рағбатлантиради.
жамият аъзолари даромадларидаги тенгсизликнинг кучайиб бориши ва аҳолининг табақаланишига олиб келади.
– буларнинг барчаси рақобатнинг кучсизланиши ва унинг тартибга солувчилик таъсирининг пасайишига олиб келади;
1
атроф-муҳитни ишлаб чиқариш ва бошқа фаолият турлари таъсиридан муҳофаза қилиш механизмининг мавжуд эмаслиги;
2
ресурсларнинг қайта тикланмайдиган турларини сақлаш имкониятининг йўқлиги;
3
меҳнат қилиш билан боғлиқ кафолатларнинг мавжуд эмаслиги;
4
фанда фундаментал ва амалий тадқиқотларнинг ривожланишига кўмаклашувнинг йўқлиги;
5
ривожланишнинг беқарорлиги ҳамда ижтимоий ишлаб чиқаришнинг пасайиш ҳолатларининг мавжудлиги.
