3-мавзу. Бозор, бозор иқтисодиётининг мазмуни ва амал қилиш механизми. ЎЗБЕКИСТОНДА бозор иқтисодиётига ўтишнинг ҳусусиятлари

Сотиладиган ва сотиб олинадиган товар, хизмат турига кўра
Муомалага чиқадиган субъектларнинг хусусиятига кўра
Улгуржи савдо
Чакана савдо
Бозорнинг самарали амал қилиши кўп жиҳатдан инфратузилманинг ривожланганлик даражасига боғлиқдир

• Бозор инфратузилмаси – бу бозор алоқаларини ўрнатиш ва уларнинг бир маромда амал қилишга хизмат кўрсатувчи муассасалар тизимидир

Бозор инфратузилмаси таркибига кирувчи муассасаларни қуйидаги асосий йўналишлар бўйича гуруҳлаш мумкин:

• уй-жой ва коммунал хизмат
• идоралари, аҳолини ишга жойлаштириш фирмалари ва ҳ.к.

• маълумотларни тўплаш, умумлаштириш ва сотиш билан шуғулланувчи муассасалар

• банк, кредит муассасалари, суғурта ва молия компаниялари, солиқ идоралари ва ҳ.к.

• омбор хўжалиги, транспорт ва алоқа хизматлари кўрсатувчи корхоналар, биржалар, аукционлар, савдо уйлари, савдо-сотиқ идоралари ва агентликлари ва ҳ.к.

1) товар ва хизматлар муомаласига хизмат қилувчи муассасалар
2) молия-кредит муносабатла-рига хизмат қилувчи муассасалар
3) ижтимоий соҳага хизмат кўрсатувчи муассасалар
4) ахборот хизмати идоралари

• бу товар, фонд ва валюта биржаларида олди-сотди битимларини тузишда воситачилик қиладиган шахс ёки махсус фирма

Брокер (маклер)

• алоҳида хусусиятларга эга бўлган товарларни сотиш учун муайян жойларда ташкил қилинган махсус ким ошди савдо муассасаси

Аукцион

• ўз ичига ташқи савдо компанияси, ишлаб чиқариш, банк, суғурта, транспорт, улгуржи-чакана ва бошқа турдаги фирмаларни олувчи кенг тармоқли савдо компанияси

Савдо уйи

• муайян белгиланган вақтда ва жойда ўтказилувчи ҳамда ўтказилиш жараёнида улгуржи савдо битимлари тузилувчи товар намуналари кўргазмаси

Савдо ярмаркаси

• яъни жадал усулда туб ислоҳотларни ўтказиш, аввалги тизимни ва таркиб топган иқтисодий муносабатларни бирданига ва батамом синдириш талаб этилиб, «карахт қилиб даволаш» усули («шоковая терапия») деб аталади.

Революцион йўл

• яъни эски иқтисодий муносабатларни босқичма-босқич янги бозор муносабатларига айлантира бориб, самарали бозор иқтисодиётини вужудга келтириш. Ислоҳотлар тажрибаси шуни кўрсатадики, эволюцион йўл камроқ ижтимоий ларзаларга олиб келади, анча изчил ва муқаррардир.