3-ma’ruza rels zanjirlari. Rels zanjirlar nazariyasining asosiy tushunchalari va tariflari

Relsli zanjirlariga texnik xizmat ko’rsatish. SHpal va ballast holati shunday bo’lishi kerakki, izolyatsiya qarshiligi 1 Omkm dan kichik bo’lmasligi lozim. Izolyatsiyalovchi tutashmalar, tutashma ulagichlar, tortqili ulagichlar, strelka ulagichlari soz va butun bo’lishi lozim. Rels tovoni va ballast orasidagi yoriq mavjudligi vaqti-vaqti bilan tekshirilib turiladi.
Texnik xizmat ko’rsatish grafigi bo’yicha oyiga ikki marta me’yoriy shunt ( Om) bilan shuntli sezuvchanlik tekshiriladi. Relsli zanjirlarida vaqti-vaqti bilan U_r-yo’l relelarida va U_n-ta’minot uchlaridagi, kuchlanishlar o’lchanadi. Bu kuchlanishlar qiymatlari relsli zanjirining rostlash jadvalida ko’rsatilgan kuchlanishlarga mos bo’lishi kerak.

3.3. REL’SLI ZANJIRLARDA PARAMETRLARINI O’LCHASHGA KO’RSATMALAR
Rel’sli zanjirlar parametrlarini o’lchashning barcha usullari taxminlarda rel’s va ballastlarni qarshiligi rel’sli zanjir bo’ylab uni uzunligi bo’yicha bir tekisda taqsimlanganligida asoslangan. SHuning uchun rel’sli zanjirlardagi o’lchovlar natijalarini yanada aniqroq olish uchun oldindan uni sozligi tekshiriladi va ishonch hosil qilinadi. Tekshiruv vol’tmetr yordamida har zvenoni uchidagi rel’slar orasidaga kuchlanishlarni o’lchash yo’li bilan amalga oshiriladi. Rel’sli zanjirlarni sozligida asbobning ko’rsatkichlari ravon o’zgaradi, ko’rsatkichlarni keskin o’zgarishi esa, o’sha joyda ballastni yoki rel’s o’lchagichlarni ahvoli qoniqarsizligini ko’rsatadi. Bir vaqtda izolyatsiyalovchi tutashmalarni ahvoli tekshiriladi, chunki ularning qarshiligi kamayishi katta xatolarga keltiradi.
Katta xatolarga daydi toklarni ham kiritish mumkin, uni rel’sli zanjir o’rtasida vol’tmetrlarni ulash orqali aniqlasa bo’ladi, bundan oldin RZni oziqlanishidan o’chirish kerak. Daydi toklar mavjud bo’lgan holatda o’tkazib bo’lmaydi.
Apparatura ulanadigan zanjirlarning o’tuvchi qarshiligi kichkina bo’lishi kerak. Rel’sli zajirni shuntlash zarur bo’lganda 6 mm² dan kam bo’lmagan kesim bilan misli sim ishlatiladi.
Asboblarni o’qish ,yaxshisi, kabelni tirgovichlarni zajimlari orqali qilish kerak (fazometrlar va vol’tmetrlardan tashqari). Bunday holatda maxsus o’lchov zajimlar ishlatilishi kerak.
Vol’tmetr shunday tanlanishi kerakki, uni ichki qarshiligini 1 V ga 100 Om dan kam bo’lmasligi kerak.
Rel’sli zanjirni uzunligi 1 m gacha aniq ulanishi lozim.
Ballastni qarshiligi rel’sli zanjir elektrodlarda elektrokimyoviy reaksiyalarni o’tish tezligidan aniqlanadi. Reaksiyaning o’tish tezligi oziqlanish manbaini kuchlanishiga bog’liq, shuning uchun ballastni qarshligi kiritilgan kuchlanishga bog’liq, uni ko’payishi bilan kamayadi, bu doimiy tokli rel’sli zanjirida juda bilinadi. SHu bois rel’s zanjiri birlamchi parametrlarini, normal rejimiga ega bo’lgan rel’s zanjiri boshida kuchlanishlarda va toklarda o’lchash kerak.

3.6-rasm. Ballast qarshiligi bilan rel’sli zanjirdagi kuchlanishning bog’liqligi.

NAZORAT SAVOLLARI:

1.Rel’sli zanjirning birlamchi va ikkilamchi parametrlari.
2.Izolyatsiya o’tkazuvchanligi qaysi holatda oshib boradi?
3.Rel’sli zanjirlarning birlamchi parametrlarini asosiy o’lchash usullari.
4.Rel’sli zanjirning asosiy tenglamalarini keltiring.
5.O’lchash usullarini tanlash rel’sli zanjirlarning qaysi parametralriga bog’liq.
6.Ikki qisqa tutashuv usuli qaysi holatda qo’llaniladi va nimadan iborat

1¹ Railway Signalling & Interlocing. Editor: G.Theeg. Eurailpress. Hamburg. 2009. 72 p