3-маъруза Механизмларни классификацияси

Mavzu: Tishli uzatmalar. Tishlarning tasnifi.

UrDU Texnika fakulteti
206-TVM talabasi
Saburov Shoxruhbekni
Mexanika(MD) fanidan
tayyorlagan taqdimoti.
O`qituvchi: Qadirov Islom

Reja:

• Tishli mexanizmlarni turlari va klassifikatsiyasi
• Tishli mexanizmlarning afzalliklari va kamchiliklari
• Tishli mexanizmlarning geometrik parametrlari va kinematikasi

Tishli mexanizmlar yetakchi va yetaklanuvchi zvenolarning aylanish tezliklari doimiy bo‘lishi talab qilinadigan hollarda ishlatiladi.
Mexanik uzatmalar: а — friktsion uzatma; б — tishli uzatma;
в — chervyaki uzatma; г, д — ”vint-gayka‖ uzatmasi.

Tishli uzatmalar turlari:

a, b, c – tashqi ilashgan silindrik tishli uzatmalar;

• - reykali uzatma;
• - ichki ilashgan

silindrik tishli uzatma;

• – vintli tishli uzatma;
• k), m) - konusli tishli

uzatmalar;
n) – gipoidli tishli uzatma

Tishli uzatmalarning asosiy afzalliklari:

• o‘zgarmas uzatish nisbati (tishli g‘ildiraklar bir-biriga nisbatan sirpanmaydi);
• friktsion va tasmali uzatmalarga qaraganda ixchamlik;
• yuqori foydali ish koeffitsienti (bir pog‘onada 0,97…0,98 gacha);

ishonchliligi (reduktorlarda
- uzoq muddat ishlashi va
30
000 soatgacha);
- keng oraliqda
qo‘llanilishi
(tezliklar bo‘yicha 150 m/s, quvvat bo‘yicha bir necha ming kVt gacha).
10
Tishli uzatmalarning asosiy kamchiliklari:
- yuqori tezlikda shovqin bilan ishlashi;

• uzatish nisbatini pog‘onasiz

o‘zgartirish mumkin emasligi;

• tayyorlash va yig‘ishda yuqoro

aniqligi talab qilinishi;

• ortiqcha yuklanishlardan himoyalanmanligi;

- aniq ishlanmagan
va
yug‘ilmagan uzatmalarda tutrashlarni mavjudligi.

Tishli mexanizmlarning geometrik elementlari va kinematikasi

• t – tishlar qadami, mm;
• aW – o‘qlar orasidagi masofa, mm
• αW – ilashish burchagi, qrad αW = 200
• d1 ,d2 - boshlang‘ich (bo‘lish)

diametrlari, mm;

• da1 da2 - tashqi diametrlari (tish kallagidan o‘tgan aylana), mm;
• dr1 dr2 - ichki diametrlari (tish oyoqchasidan o‘tgan aylana), mm;
• h= ha + hr – tish balandligi, mm

ha, hr– tish kallagining va oyoqcha-

ning balandliklari,mm;
11

Tishli mexanizmlarning geometrik elementlari va kinematikasi

• Bunda m – ilashish moduli, mm;
• m standartlashtirilgan bo‘ladi
• m =1; 1,5; 2; 2,5; 3; 3,5; 4; 5; 6; 7; 8; 10; 12; 16; 20 va h.k
• d1 = mz1 d2 = mz2 2aW = d1 + d2=mz1 +mz2 =m(z1+z2) ha = m hr = 1,2m; h= ha + hr = 2,2m

G‘ildirakning boshlang‘ich aylana uzunligi qadam va tishlar soniga bog‘liq:

Tishli uzatmaning uzatish nisbati

Bu nisbat, ya‘ni ‗1‘ va ‗2‘ g‘ildiraklarning burchak tezliklarning nisbati tishli uzatmaning uzatish nisbati yoki uzatish soni deyiladi ( ‗i' yoki ‗u‘)
I = 1,0; 1,25; 1,6; 2,0; 2,5; 3,15; 4; 5; 6,3; 8; 10; 12,5 – 1 qator
I = 1,12; 1,4; 1,8; 2,24; 2,8; 3,5; 4,5; 5,6; 7,1; 9; 11,2 – 2 qator
13
Uzatish sonni 1- qatordan tanlash afzalroq
Yetakchi va yetaklanuvchi vallar oralig‘i katta bo‘lganida aylanma harakatni bir juft tishli g‘ildiraklar yordamida uzatish mumkin bo‘lmay qoladi., chunki bunda g‘ildiraklarning o‘lchamlari kattalashadi va tishli mexanizm ancha og‘irlashadi.
Mexanizmni yengil va ixcham qilish maqsadida yetakchi va
yetaklanuvchi g‘ildiraklar oralig‘iga, ularning
harakatiga halaqit
bermaydigan qilib oraliq shesternyalar o‘rnatiladi.
Natijada ko‘p pog‘onali tishli mexanizm hosil bo‘ladi.

Har bir tishli uzatmaning uzatish nisbatlarni (uzayish sonlarini) ko‘paytirib, ko‘p pog‘onali tishli mexanizmning uzatish nisbati aniqlanadi.

ko‘p

pog‘onali tishli mexanizmning
Demak, oraliqdagi
shesternyalar umumiy uzatish
nisbatiga ta‘sir qilmaydi.

E`tiboringiz uchun rahmat!