3-ma’ruza: Mavzu: Orfoepiya. Grafika. Ona tili imlosi va uning asosiy tamoyil(prinsip)lari Reja

3-ma’ruza: Mavzu: Orfoepiya. Grafika. Ona tili imlosi va uning asosiy tamoyil(prinsip)lari
Reja:
1.Ona tili grafikasi (yozuv tizimi) haqida ma’lumot.
2. Harf tilning asosiy grafik vositasi ekanligi.
3. Tovush va harf. Alifbo (alfavit).
4. Ona tili imlosi va uning asosiy tamoyil(prinsip)lari.
5.Ona tili imlosining asosiy qoidalari.
6. Orfoepiya haqida umumiy ma’lumot.
7. Hozirgi ona adabiy tilining orfoepik me’yorlari, unlilar orfoepiyasi, ayrim undoshlar orfoepiyasi, ayrim grammatik shakllar orfoepiyasi.
8. Ayrim orfoepik me’yorlarning imlo qoidalariga (orfografik me’yorlarga) mos kelmaslik hollari.


Tayanch tushunchalar:

1. 
   Grafika - tildagi tovushlarni, belgilarni ko’rsatuvchi shakliy vositalar tizimi.
   
2. 
   Harf - tovushning yozuvdagi shakli
   
3. 
   Belgi - tovush ko’rsatmaydigan shakl.
   
4. 
   Orfografiya - adabiy tilning to’g’ri yozish qonun-qoidalarini o’rganuvchi bo’lim.
   
5. 
   Fonetik tamoyil - talaffuzni yozuvda aks ettiradigan tamoyil.
   
6. 
   Morfologik tamoyil - talaffuzni emas, balki so’z va qo’shimchalarni asliga mos holda yozadigan tamoyil.
   
7. 
   Shakliy-an’anaviy tamoyil – o’zlashgan so’zlarning shakli yozuvda saqlanadigan tamoyil.
   
8. 
   Differentsiatsiya tamoyili ‘- shakli va talaffuzi bir xil bo’lgan so’zlarning yozuvda turli shartli belgilar vositasida farqlanadigan tamoyil.
   

Grafika haqida umumiy ma’lumot

Tilshunoslik lug‘atlarida grafika tushunchasiga ikki xil ta’rif berishadi:
“1. Grafika (yun. graphike - yozma). 1. Nutq tovushlarini yozib ifodalash vositalarining muayyan tizimi. 2. Tilshunoslikning alifbodagi harflar tarkibini, shaklini, harf va nutq tovushlari orasidagi munosabatni belgilash bilan shug‘ullanuvchi amaliy sohasi”¹.