3-ma’ruza. Ma`lumotlar bazasini loyihalash. Normallashtirish. Normal formalar

2. Normallashtirish

Normallashtirish – bu munosabatni ma`lumotlar kiritishda, yangilashda va o`chirishda qulayliklar beruvchi, ikki yoki undan ko`p munosabatlarga ajaratish bo`lib hisoblanadi. Normallashtirishning maqsadi har-bir dalil (fakt) faqat bitta joyda bo`lishi, ya`ni axborot ortiqchaligi yo`qoltilgan MBni olishdir. Bu faqat xotirani tejash maqsadida ishlatilmasdan, balki saqlanayotgan ma`lumotlarda qarama-qarshiliklarni keltirib chiqarmaslikga xizmat qiladi.

Relyatsion MBni loyihalash jarayoni dekompozitsiyalash (ajratish) yo`li bilan ham amalga oshirilib, bunda MBga kiruvchi dastlabki munosabatlar to`plami, ushbu munosabatlarning sonidan ko`proq va ularning proektsiyalari bo`lgan munosabatlar to`plamiga almashtiriladi. Dekompozitsiyalashdan foydalanib loyihalash jarayoni munosabatlarni keta-ket normallashtirish bo`lib, bunda navbatdagi munosabatlar to`plami oldingiga taqqoslanganda yaxshiroq ko`rinishga ega va yuqori tartibdagi normal formaga mos bo`ladi. Relyatsion MB nazariyasida ushbu normal formalar alohida ko`rsatib o`tiladi: birinchi normal forma (1NF), ikkinchi normal forma (2NF), uchunichi normal forma (3NF), Boys-Kodd normal formasi (BKNF), to`rtinchi normal forma (4NF), beshinchi normal forma (5NF).

Loyihalashtirilayotgan MBning har-bir korteji bo`linmaydigan va bo`sh emas yoki atomar qiymatga ega atributlardan tashkil topgan, barcha zarur atributlar va strukturani o`zida saqlovchi munosabat universal munosabat deb atash qabul qilingan. Universal munosabat birinchi normal formaga mos keladi.

Universal munosabatni foydalanishda uch spetscifik muammoga duch kelinadi: MBga yangi kortejlar qo`shish qiyinchiligi; MBdagi ma`lumotlarni yangilashga bog`liq muammolar; MBdan kortejlarni o`chirishdagi muammolar. Bu muammolar kiritish, yangilash va o`chirishdagi anomallik deb ataladi. Anomallik deganda normalardan chiqish tushuniladi.

Bu muammolar tafsiloti aholining daromadlari va telefon nomerlari haqidagi ma`lumotlarni saqlovchi MB misolida qarab o`tiladi. Demak, MBdagi T-TN-T munosabat (4.1-jadval) 4.3-rasmda ko`rsatilgan ob`ektning atributlari qiymatlaridan iborat kortejlarni saqlaydi.



4.3-rasm. Predmet soha ob`ektlari va ularning atributlari

4.1-jadval

Universal munosabat (T-TN-T bir jadvalli MB)