3-ma‟ruza leksikologiya haqida ma‟lumot. Lug‟at va ularning tiplari reja

2) belgi-xususiyat o`xshashligi: 
shirin
qovun
(bosh ma‟no) – 
shirin
so`z
(ko`chma ma‟no). Bunda narsa va harakat belgi-xususiyatlarini bildiruvchi so`zlar
asos bo`ladi.
3) harakat-holat o`xshashligi: 
eshikni 
ochmoq
(bosh ma‟no) – 
sirni 
ochmoq
(ko`chma ma‟no). Bunda

---

2. Metonimiya
(grekcha “qayta nomlash”) – narsa, belgi va harakatlar 
o`rtasidagi aloqadorlik asosida ma‟no ko`chish hodisasi. Bu aloqadorlik o`rin 
hamda vaqt jihatdan bo`ladi. Metonimiyada bir predmet bilan ikkinchi predmet 
orasida doimiy real aloqa mavjud bo`ladi. Bunda: 1) narsaning nomi shu narsa 
ichidagi boshqa bir narsaga ko„chiriladi:
auditoriya 
– “xona” (bosh ma‟no); 
auditoriya 
kuldi – “xona ichidagi odamlar”(ko`chma ma‟no) ; 2) narsaning nomi 
shu narsaga asoslangan o„lchov birligi nomiga ko„chiriladi: 
qop
– narsa (bosh 
ma‟no) = 
bеsh 
qop
shakar
(o„lchov birligi – ko`chma ma‟no); 3) o„lchov birligi
nomi shu o„lchov birligi bilan bog„liq bo„lgan narsa nomiga ko„chiriladi: 
to‘qson 
bеsh
– o„lchov birligi (bosh ma‟no) = 
to‘qson bеsh choy
– choy navi(ko`chma 
ma‟no); 4) muallifning nomi uning asarlari ma‟nosida ishlatiladi:
Navoiyni
 ko‘p 
mutolaa qilgan. 
5) belgining nomi shunday belgisi bor narsa nomiga ko`chiriladi:
ko`k
( bosh ma‟noda - rang) – 
ko`k
(ko`chma ma‟noda - osmon). Buni belgi 
o`xshahsligi asosida metafora usuli bilan ko`chishdan farqlash lozim. Metaforada 
belgi tushunchasi saqlanadi, metonimiyada esa belgi tushunchasi narsa 
tushunchasiga aylanadi. 6) o`simlikni ifodalagan nom shu o`simlikdan 
tayyorlanadigan narsa nomiga ko`chadi: 
kofe
(bosh ma‟noda – o`simlik nomi) – 
kofe
(ko`chma ma‟noda - ichimlik). Tildagi tejamkorlik tamoyili metonimiyada 
to`laligicha namoyon bo`ladi, ya‟ni deyarli barcha holatlarda so`z o`zi bog`langan 
so`zning ma‟nosini o`z zimmasiga oladi. Qiyoslang: 
bir piyola