3-ma`ruza. Energiya turlari, energiyani olish, O’zgartirish va undan foydalanish reja

Elektr stantsiya turi	Qurilishga bo’lgan sarf xarajatlar, AQSH dol/kVt
Ishlab chiqarilgan energiyaning narxi, tsent/kVt∙s
Ko’mirda ishlaydigan IES	1000-1400	5.2-6.3
AES	2000-3500	3.6-4.5
GES	1000-2500	2.1-6
SHES	300-1000	4.7-7.2
Oqib kelishi (OES)	1000-3500	5-9
To’lqinli	13000 dan	15 dan
Quyosh	14000 dan	20 dan

Iqtisodiy jihatdan maqbuli, bu solishtirma kapital xarajatlar 2000 AQSH dol/kVt gacha bo’lgan elektr stantsiyalarni qurish.

Noan`anaviy tiklanuvchi energiya manbalar solishtirma quvvatini an`anaviy manbalar bilan taqoslash 7.2 jadvalda keltirilgan .

Qayta tiklanuvchi noan`anaviy energiya manbalar solishtirma quvvati

7.2.- jadval

Manba	Quvvat, Vt/m2	Ilova
Quyosh	100-250
SHamol	1500-5000	8-12 m/s tezlikda lekin ko’proq bo’lishi mumkin
Geotermal issiqlik	0.06
Okeanning shamol to’lqinlari	3000 Vt/pog.m	1000 Vt/pog.m ga etishi mumkin
Taqqoslash uchun ichki yonuv dvigateli Turboreaktiv dvigatel YAdro reaktori	100 kVt/l atrofida 1 MVt/l gacha 1 MVt/l gacha

Quyosh energetikasi. Fotoelementlar (quyosh energiyasining elektr energiyasiga to‘la aylanishi) va tizimlar ishlab chiqarishda ularni asosida portlash kutilmoqda. 1999 yilda fotoelemetnlar yordamida yillik energiya ishlab chiqarish 200 MVtni tashkil etdi. Etakchi davlatlar – YAponiya-80, AQSH-60, Germaniya-50 MVt (Rossiya-0,5 MVt). Quyoshli suv isitkichlar (quyosh kollektorlari)ning umumiy yuzasi, to‘liq bo‘lmagan ma’lumotlarga asosan, dunyoda 21 mln.m²dan oshdi, bunda quyosh kollektorlarini yillik ishlab chiqarish 1,7 mln.m²dan oshdi. Etakchi davlatlar: YAponiya-7, AQSH-4, Isroil-2,8, Gretsiya-2,0 mln.m² (Rossiya-0,1 mln.m²).

7.1. Rasm. Uylar (binolar) uchun Quyosh energiyasini elektr energiyaga o‘zgartiruvchi fotoelektr stansiyalar(FES)dan foydalanish.

Qurilishda uy joy, osmono‘par binolar qurilishlarida mablag‘ni iqtisod qilish eng dolzarb muammolardan hisoblanib, bunda eng muxim yo‘nalish bu tabiiy energiya va resurslardan oqilona foydalanishdir. Dunyoda aholi soni yil sayin oshib borishi munosobati bilan energiya iste’moli xam ortib boradi. Organik yoqilg‘ilar-toshko‘mir, neft va tabiiy gazning erdagi zaxiralari cheklangan bo‘lib, vaqt o‘tishi bilan kamayib bormoqda.