3-ma`ruza. Energiya turlari, energiyani olish, O’zgartirish va undan foydalanish reja

Xom ashyo turlaridan biogaz ajralib chiqishi 7.4. - jadval

Boshlang‘ich xom ashyo	1 kg quruq moddadan ajralib chiqadigan biogaz, l/kg.	Gaz tarkibidagi metan, foiz
O‘t-o‘lan	630	70
Daraxt barglari	220	59
Qarag‘ay ninalari	370	69
Kartoshka poyasi	420	60
Makka poyasi	420	53
Bug‘doy poyasi	340	58
Pista sheluxasi	300	60
Yirik shoxli mol go‘ngi	200–300	60
Ot go‘ngi poxoli bilan	250	56–60
Uy chiqindisi va axlati	600	50
Fekal	250–310	60
Oqar suvlarning qattiq cho‘kindisi	570	70

Biogaz, shuningdek, botqoqda va ko‘l tubida organik qoldiqlar, chirish sharoitida ko‘p namlik va kislorod bo‘lmaganligidan ham paydo bo‘ladi. Bundan tashqari, anaerob sharoitida yashash qobiliyati, metan hosil qilish qobiliyatidagi mikroorganizmlarning boshqa xususiyatlarga ham ega. Ular yog‘ochning asosiy ingredienti sellyulozani hazm qilishi mumkin. Bu bakteriyalarning yana bir xususiyati, temperatura, kislotali, suv hajmi va boshqalarda yashash sharoitiga juda sezgir hisoblanadi.

Chiqindixonada biomassadan to‘g‘ridan-to‘g‘ri biogaz olishda foydalanilsa bo‘ladi. CHiqindi chirishi davomida metan gazi ajralib chiqadi. Ular trubalarda to‘planib, issiqlik elektrstansiyasiga yuboriladi, u erda aralashma tabiiy gaz bilan qo‘shilib, elektr energiyasi ishlab chiqarishda foydalaniladi.
Bunday usulni chorva va parranda fermalarida ham qo‘llash mumkin. CHorva go‘ngi chirishi davomida metan ishlab chiqaradi, uni xo‘jalikda elektr va issiqlik energiyasi maqsadlarida ishlatish mumkin.
SHunday qilib, biomassa va biogaz atmosferaga zararli gazlar (karbonat angdrid va metan) chiqishini kamaytiradi va qo‘shimcha elektr va issiqlik energiyasi ishlab chiqaradi. Ushbu o‘simlik va chorvachilik dunyosi chiqindisidan doimiy asosda qayta tiklanadigan energiya manbasini paydo qiladi.
Bugungi kunda tumanlar va qishloqlarda 60 foizdan ortiq aholi yashayotgan bir paytda elektr ta’minoti ishonchli (mustahkam) emas. Bu shundan dalolat beradiki, kelgusida energiya etkazuvchi tarmoqni modernizatsiyalash zarur, shuningdek, elektr ta’minotini markazlashtirmaslik maqsadga muvofiq, bu elektr energiyasini uzatish paytida energiya yo‘qotilishini qisqartirishga olib keladi.

O‘zbekistondagi qayta tiklanadigan energiya manbasining imkoniyatlari 7.5. - jadval