3-ma`ruza: Birinchi tibbiy yordam ko‘rsatishning umumiy tamoyillari

Simptomatik 

davolash- 

kasallikning 

bemorni 

ortiqcha 

tashvishlantiruvchi  ba’zi  belgilariga  qarshi  davo  choralarini  qo‘llashdan  iborat.  M,  yurak 

parogida-  nafas  qisilishi,  kuchli  yo‘tal,  yurak  sohasida  og‘riq,  badanda  shish,  uyqusizlik  va 

---

boshqa  belgilar  paydo  bo‘ladi.  Bunday  yo‘talni  vaytarish  uchun-  kodein  beriladi.  Uyqusizlikda 

uyqu keltiruvchi dorilar beriladi. Og‘riqni qoldirish uchun og‘riq qoldiruvchi dorilar buyuriladi. 

Bu  tadbirlar  garchi  yurak  parogini  davolashga  qaratilmagan  bo‘lsa  ham,  bemorni  bezovta 

qiluvchi og‘riq va ba’zi boshqa belgilarini yo‘qotadi. 

Bemorni  davolashda  bir  qancha  davo  tadbirlari  birga  qo‘llanilishi-  kompleks  davolash 

deb  yuritiladi.  Parhez  choralari,  kurort  sanatoriylar,  fizioterapevtik  davo  tadbirlari,  dori-

darmonlar shular jumlasidandir. 

 

                          Nafas fiziologiyasi to‘g‘risida tushuncha 

 

Nafas  fiziologiyasi-  inson  organizmining  kislorod  yutib,    karbonat  angidrit  chiqarishiga 

aytiladi.  Kishining  nafas  olish  jarayoni  uch  fazadan  iborat:  tashqi  nafas  olish,  havoning  qon 

yordamida  o‘pka  alveolalariga  tushishi,  ichki  nafas  olishdan  iborat.  Tashqi  nafas  olishning 

me’yorida  bo‘lishi  havo  tarkibiga,  o‘pkaning  xayotiy  sig‘imiga,  havo  yo‘llarining 

o‘tkazuvchanligiga,  kichik  qon  aylanish  doirasining  holatiga,  nafas  olishning  chuqurligi  va 

soniga bog‘liq.  

Atmosferadan nafas olinayotgan havoning tarkibi doimo har xil bo‘ladi.  

    

 

Kislorod 

Azot 

So

2

 

Suv bug‘lari 

Atmosfera havosi 

20,95% 

78,07% 

0,04% 

0,094% 

O‘pka alveolalaridagi 

havo 

13,4% 

74% 

5,6% 

7% 

Nafas bilan 

chiqariladigan havo 

16,4% 

75% 

4,1% 

4,5% 

 

Gipoksiya turlari 

 

      Organizm  to‘qimalarining  kislorod  bilan  etarli  miqdorda  ta’minlanmasligi  to‘qimalarda 

kislorod etishmasligiga olib keladi, ya’ni –gipoksiya holati rivojlanadi. SHu sababli organizmga 

qo‘shimcha kislorod kiritishga to‘g‘ri keladi. 

       Nafas  olinadigan  havo  tarkibida  kislorod  miqdori  oshirilganda,  alveolalarida  uning  bosimi 

oshib  ketadi,  natijada  qon  tarkibidagi  etishmay  qolgan    kislorod  miqdori  to‘ldiriladi  va 

organizmdagi kislorod (miqdori) muvozanati  tiklanadi. 

  Kislorod tanqisligiga markaziy nerv sistemasi ayniqsa sezgir bo‘ladi. Birinchi galda bosh miya 

shikastlanadi,  bosh  miyada  moddalar  almashinuvining  o‘tishi  organizmning  boshqa  a’zolariga 

qaraganda  kislorodni  juda  ko‘p  talab  qiladi.  Bosh  miyaning  og‘irligi  tana  og‘irligining  2%  ni 

tashkil etadi. Bosh miya organizmdagi kislorod miqdorining 25% ni o‘zlashtiradi.  

      Organizmda  kislorod  etishmasligining  kelib  chiqishiga  qarab  ikki  xilga:  tashqi  va  ichki 

sabablar natijasida paydo bo‘ladigan xillarga ajratish mumkin. Tashqi sabablar natijasida paydo 

bo‘ladigan  kislorod  etishmasligida,  nafas  oladigan  havo  tarkibida  kislorod  miqdorining  keskin 

kamayishi kuzatiladi. Bu holat samolyot yuqoriga ko‘tarilganda kuzatiladi. 

     Ichki  sabablar  tufayli  paydo  bo‘ladigan  kislorod  etishmasligida  organizmning  patalogik 

jarayon  vujudga  kelishi  asosiy  o‘rinni  egallaydi.1949  yil  Kiev  shahrida  quyidagi  gipoksiya 

holatlari  tasnifi qabul qilingan.