3 ma’ruza 3-mavzu. Termodinamikaning ikkinchi qonuni reja

v
 dT + (

F/

V)
T
 dV 
Bu tenglamalarni ilgari keltirilgan 
dG

-SdT+Vdp
va 
dF

-SdT–pdV
lar 
bilan taqqoslab quyidagilarni xosil qilish mumkin 
(

G/

T)
p
=-S 
 
(

G/

P)
T
=V 
(

A/

T)
V
=-S 
 
(

F/

V)
T
=-P 
SHunday qilib, Gibbs energiyasidan bosim va harorat bo’yicha olingan 
xususiy xosilalar va Gelmgols energiyasidan xajm va harorat bo’yicha olingan 
xususiy xosilalar 
S, V
yoki 
P 
parametrlarga teng, ya’ni bu funksiyalar harakteristik 
funksiyalardir. 
 
GIBBS – GELMGOLS TENGLAMASI 
 
Oxirgi ifodalardan kimyoviy termodinamika uchun muhim ahamiyat kasb 
etadigan 
tenglamalarni 
keltirib 
chiqarish 
mumkin. 
Gibbs, 
Gelmgols 
energiyalarining o’zgarishi quyidagi tenglamalar orqali ifodalash mumkin. 

G = 

H - T

S
(1) 

F = 

U - T

S (2) 
Bulardan 
(

G/

T)
P
 = - 

S 
 
(

F/

V)
V
= - 

S 
Bu ifodalarni yuqoridagi (1) va (2) tenglamalarga qo’yib quyidagi ifodalarni 
xosil qilamiz. 

G = 

H + T(

G/

T)
P
 

F = 

U + T(

F/

V)
V
 
Oxirgi ikki ifoda 
Gibbs
va 
Gelmgols tenglamalari
deb ataladi. 

G
va 

F
kattaliklar kimyoviy reaksiyalarda (
izotermik va qaytar o’tkazilganda)
– masalan 
galvanik elementlarda maksimal ish mazmuniga egadir, Gibbs va Gelmgols 
tenglamalardagi ikkinchi qo’shiluvchilar mohiyat jihatidan qaytar jarayon 
issiqliklarini bildiradi, chunki

 G

p

S

Q 
kayt

 

 F

V

V
 

S

Q 
kayt
. 
Gibbs va Gelmgols
tenglamalari yordamida elektrokimyoviy elementlarning 
tajribada aniqlangan 
EYUK
lari orqali kimyoviy reaksiyalar issiqlik effektlarini, 

S
ni va boshqa termodinamik kattaliklarni aniqlash mumkin. 
Misol.
298K va 0,1013 mPa bosimda rombik va monoklinik oltingugurtning 
absolyut entropiyalari mos ravishda 31,88 va 32,55 Dj

(mol.K). Rombik va 
monoklinik oltingugurtlarning yonish issiqliklari ham mos ravishda –296,9 va –

---

297,2 KDj

molga teng. Rombik oltingugurtni monoklinik oltingugurtga aylanish 
jarayoni uchun standart Gibbs energiyasini o’zgarishi aniqlansin. Bu sharoitda 
rombik oltingugurt monoklinik holatga o’z-o’zidan o’ta oladimi?