3-Laboratoriya mashg’uloti. Kimyoviy reaktivlar, turlari va ular bilan ishlash. Kimyoviy reaktivlardan foydalanish

Suyultirilgan eritma – konsentrlangan kislota va ammiakni suyultirishdan hosil bo‘ladi (1:1, 1:2, 2:3). Har doim birinchi son konsentrlangan kislotani yoki ammiakning miqdorini, ikkinchi son esa suyultirish uchun olingan distillangan suv miqdorini bildiradi.
Suyultirilgan eritmalar suyuqliklar muhitini neytrallashda (eritmaning nordonlik xususiyatini asos bilan, asos xususiyatini esa kislota bilan yo‘qotishga olib keladigan jarayon), nordonlashtirishda ishlatiladi. Suyultirilgan eritmalar 1:100, 1:200 va h.k. ko‘rinishda bo‘lsa, bunday eritmalar cho‘kmalarni yuvishda ishlatiladi.
To‘yingan eritma deb, xona temperaturasida ma’lum miqdordagi suyuqlikda eng ko‘p erigan qattiq modda miqdoriga aytiladi. Agar eruvchi modda ortiqcha olingan bo‘lsa, bir qismi cho‘kadi va bu holatda eritma to‘yinadi. Shuning uchun bu eritma to‘yingan eritma deyiladi. Eritma tayyorlanayotgan stakan yoki kolba asta–sekinlik bilan qizdiriladi va doimo aralashtirilib turilishi kerak. Eritma to‘liq erib bo‘lgandan so‘ng, buklama qog‘oz filtr orqali filtrlanadi. Sovutilgandan so‘ng eritmaning bir qismi cho‘kmaga tushadi, bu esa to‘yingan eritma hosil bo‘lganini ko‘rsatadi. Agar cho‘kma hosil bo‘lmasa bu eritma to‘yinmagan eritma deyiladi.
Foiz eritma - 100 gr erituvchida erigan moddaning gramm hisobidagi miqdorini anglatadi. Masalan: NaCl osh tuzi eritmasining konsentratsiyasi 20 % ga teng bo‘lsa, bu 100 g eritmada 20 g - NaCl osh tuzi va 80 g suv bor demakdir.
Molyar eritma - 1 l eritmada erigan moddaning mollar sonini ko‘rsatadi va M harfi bilan belgilanadi. Masalan: 5 M eritma 1 l eritmada 5 mol erigan modda borligini ko‘rsatadi. 2 M bo‘lsa, 1 l eritmada 2 mol erigan modda borligini ko‘rsatadi.
Normal eritma - 1 l eritmada erigan moddaning gramm ekvivalentlar soni bilan ifodalanadi. 1 l eritmada 1 gramm-ekvivalent modda erigan bo‘lsa, bunday eritma 1 n eritma deyiladi.
(3-jadval) Foiz (%) eritmalar tayyorlash (1 l uchun)

Formula	Zichligi	25%	20%	10%	5%	2%	1%
		(ml)	(ml)	(ml)	(ml)	(ml)	(ml)
H2SO4	1,84	167,7	129,9	60,6	29,3	11,3	5,6
HCI	1,19	634,8	496,8	236,4	115,2	45,5	22,6
HNO3	1,40	1 313,0	243,6	115,0	56,0	22,0	10,8
CH3 COOH	1,05	247,8	196,7	97,1	48,2	19,2	9,0
NN4OH	0,907	1000	814,0	422,0	215,4	87,2	43,7

Masalan ( Na₂S0₄) natriy sulfatning 1 n eritmasini tayyorlash uchun uning 1 gramm ekvivalentini, ya’ni 71 g ni suvda eritib, eritma hajmini 1 litrga yetkazish kerak. (Na₂S0₄natriy sulfatning gramm ekvivalentini topish - Na₂ – 23+23+ S – 32 + O₄ + 64). Demak, 46+32+64+142 Na₂S0₄ 2 valentli, shuning uchun 142 2 ga bo‘linsa, bunda 71g qoladi.