3.2. Дастлабки ҳисоблашлар
3.2.1.Ом қонуни ёрдамида R1, R2, R3резисторлардаги (3.2-расм) кучланишлар пасаюви ҳисоблаб чиқилсин.
Рис. 3.2
3.2-расм
Занжирдаги ток қуйидагига тенг: . У ҳолда резисторлардаги кучланишлар пасаюви қуйидагича ҳисобланади:
Ҳисоблаш учун берилган қийматларни 3.1-жадвалдан оламиз. Ҳисоб-
лашлар натижаларини эса 3.2-жавдвалга киритамиз.
3 .2.2.Кирхгофнинг иккинчи қонуни электр занжирлари учун ҳақли эканини тасдиқлаш учун таркибида кучланиш манбаси ва уч резистори бўлган икки контурли (3.3-расм) занжирни текширамиз.
3.3-расм
Шохобчалар токлари ва резисторлардаги кучланишлар пасайишини ҳисоблаш учун аналитик ифодалар Ом ва Кирхгоф қонунларига асосланади.
Ом қонунига кўра:
Ҳисоблашларнинг тўғри эканлигини текшириш учун Кирхгофнинг биринчи қонунидан фойдаланамиз.
(I тугун учун): I1 – I2 – I3 = 0.
Кирхгофнинг иккинчи қонуни асосида
I контур учун: E= I1R1 + I2R2; II контур учун: I3R3 - I2R2 = 0.
Ҳисоблаш учун параметрлар қийматларини 3.1-жадвалдан олинади. Ҳисоблаш натижаларини эса 3.3-жадвалга киритилади.
Ҳисоблаш учун берилган қийматлар.
3.1-жадвал
Стенд№
|
E
|
R1
|
R2
|
R3
|
Ўлч. бирликлари
|
V
|
Ω
|
Ω
|
Ω
|
1
|
2
|
100
|
200
|
1000
|
2
|
2,5
|
200
|
100
|
500
|
3
|
3
|
300
|
500
|
1000
|
4
|
3,5
|
400
|
200
|
100
|
5
|
4
|
500
|
100
|
200
|
6
|
4,5
|
600
|
500
|
100
|
7
|
5
|
700
|
200
|
500
|
8
|
5,5
|
800
|
200
|
500
|
9
|
6
|
900
|
500
|
100
|
10
|
7
|
1000
|
200
|
100
|
Ишни бажариш тартиби
3.1.3.4-расмда келтирилган схемани йиғинг. Параметрлари қийматларини 3.1-жадвалдан танланган вариантдан олинг.
3.2. Ўлчаш тартиби:
- манба E2га вольтметр V1ни уланг ва чиқиш кучланишини ростлаш дастаги ёрдамида E2 (3.1-жадвал) миқдорида ўрнатинг;
- вольтметр V2 галма-галдан R1, R2,R3резисторларга уланиб, вольтметр кўрсаткичини 3.2-жадвалга ёзинг.
3.4-расм
Ҳисоблашлар ва ўлчовлар натижалари
3.2-жадвал
Вариант №
|
E2
|
I
|
UR1
|
UR2
|
UR3
|
V
|
А
|
V
|
V
|
V
|
Дастлабки ҳисоблар
|
|
|
|
|
|
Эксперимент
|
|
|
|
|
|
3.3.Ўз вариантингиз учун 3.1-жадвалда келтирилган параметрларни танлаб, занжир схемасини (3.4-расм) йиғинг.
3.4. Ўлчовлар қуйидаги тартибда бажарилсин:
- вольтметр V1ни E2манбагауланг ва чиқиш кучланишини ростлаш дастаги ёрдамида E2 (3.1-жадвал) қиймати миқдорида ўрнатинг;
- сўнгра вольтметр V2 галма-галдан R1, R2,R3резисторларга уланиб, вольтметр кўрсаткичини 3.3-жадвалга ёзинг.
Е2
3.5-расм
3.5-расм
Ҳисоблашлар ва ўлчовлар натижалари
3.3-жадвал
Вариант №
|
E2
|
I1
|
I2
|
I3
|
UR1
|
UR2
|
UR3
|
V
|
А
|
А
|
А
|
V
|
V
|
V
|
Дастлабки ҳисоблар
|
|
|
|
|
|
|
|
Эксперимент
|
|
|
|
|
|
|
|
3.4. Ўлчов натижаларига ишлов бериш
4.1.Ток қийматини ҳисоблаш (3.4-расм):
Уччала ифодаларда ҳам ток I қийматлари бир ҳил бўлиши шарт.
4.2.Шохобчалардаги токларни ҳисоблаш (3.5-расм):
3.5. Ҳисобот таркиби
5.1. Лаборатория ишидан мақсад.
5.2. Ўрганилаётган электр занжир схемасива параметрларининг
берилган қийматлари.
5.3. Ҳисоблаш ифодалари.
5.4. Дастлабки ҳисоблар ва эксперимент натижалари жадвали.
5.5. Тадқиқот натижалари жадвали бўйича хулосалар.
3.6. Назорат саволлари
6.1. Кирхгофнинг биринчи ва иккинчи қонунлари таърифини келтиринг.
6.2. Занжир таркибида ток манбаси мавжуд бўлганда Кирхгоф қонунлари бўйича тенгламалар тузишнинг қандай ҳусусиятлари бор?
6.3. «1» тугун учун Кирхгофнинг биринчи қонуни бўйича ёзилган тенгламани танланг.
Ж авоблар: A. I1 – I2 – I3 – I4 +I5 = 0
Б . I1 + I2 + I3 + I4 +I5 = 0
В. I1 – I2 – I3 + I4 -I5 = 0
Г. -I1 + I2 + I3 + I4 +I5 = 0
3.6.4. Қуйидаги занжир учун нотўғри тузилган тенгламани кўрсатинг
Жавоблар: A. R1I1 + R3I3 = E1
Б. R2I2 + R3I3 = E2
В. R1I1 + R2I2 = E1 -E2
Г. I1 – I2 – I3 = 0
E 1E2
3.6.5. Агар R3қаршиликни қисқа туташтирилса, ўлчов асбоблари кўрсаткичлари қандай ўзгаради? Жавобларда қуйидаги белгилар қабул қилинган:- ортиш;- камайиш.
Ж авоблар: A. I1 ; I2 ;I3 ;
Б . I1 ; I2 ;I3 ;
В . I1 ; I2;I3 ;
Г . I1, I2 ,I3 , = const
E 1 J
6 .6. E = const бўлганда R2 камайса, шохобчалардаги токлар миқдори қандай ўзгаради ?
Ж авоблар: A. I1 = const; I2 ;I3 ;
Б. I1 ; I2 ;I3 ;
E В. I1 ; I2 ;I3 ;
Г . I1 ; I2 ; I3 = const
6.7. Агар R=10Ω, E1 = 30V, E2 = 10V бўлса, вольтметр V нинг кўрсаткичини аниқланг
Ж авоблар: A. 30 V
Б. 10V
В . 20 V
E1 Г.40 V
6.8 Ушбу занжир учун нотўғри тузилган тенгламани кўрсатинг.
Ж авоблар: A. I1 + J + I2 = 0
U1 U2Б. – U1 + U2 + U3 = E2 –E1
J U3В. - I1 - J - I2 = 0
Г. U1 - U2 + U3 = E1 –E2
E1 E2
6.9 Е = const бўлганда калит узилса, ўлчов асбоблари кўрсаткичлари қандай ўзгаради?
Ж авоблар:A. I1 ; I2 ; I3 = 0
Б . I1 ; I2 ;I3 ;
В. I1 ; I2 ; I3 ;
Г . I1; I2 ; I3 = const
E
6.10. Бирор занжир учун Кирхгофнинг иккинчи қонуни бўйича мустақил тенгламалар тузилган.
U 1 - U2 +U4 = 0
U 1 - U2 – U3 +U5 = 0
U 2 + U3 +U6 = 0
Расмда келтирилган схема шу тенгламаларга мосми?
6.11. Агар зхемадаги R3
қаршилик қисқа туташтирилса,
элементлардаги токлар қийматлари
ўзгарадими?
|
|
6.12. Шу схемадаги электр занжирида R1 қаршилик қисқа туташтирилса R3 қаршиликдаги кучланиш ўзгарадими?
6.13. Шу схемадаги электр занжирида R2 қаршилик узилса R3 қаршиликдаги кучланиш ўзгарадими?
6.14.Агар E = 10V, R1 = 1Ω,R2 = 3 Ω, R3 = 6Ωбўлса, резистор R3даги кучланишни аниқланг.
|
|
Жавоблар: А. 10V.; Б. 1V.; В. 6V.; Г. 4V.; Д. 2V.
6.15. Агар E = 10V, R1 = 6Ω, R2 = R3=8Ω бўлса, I1 токни аниқланг.
|
|
Жавоблар: А. 1 А;Б. 2 А.; В. 0,5А.; Г. 4А.; Д. 10А.
Do'stlaringiz bilan baham: |