3. Корхона операцион фаолиятининг таҳлили Операцион фаолият таҳлилининг мазмуни ва муҳим вазифалари

Фойда, тушум ва актив ҳажмининг ўсишидаги мувофиқлик

Фойданинг ўсиши	Тушумнинг ўсиши	Активнинг ўсиши	%
Ф1/Ф0*100	СТ1/СТ0*100	А1/А2*100	100
Ўсишнинг мувофиқлиги
Ф1/Ф0*100>СТ1/СТ0*100>А1/А2*100>100 ёки
100<А1/А2*100< СТ1/СТ0*100< Ф1/Ф0*100

Реализация ҳажми, ишлаб чиқариш ҳаражатлари ва фойда кўрсаткичлари узвий боғлиқликга эга. Реализация ҳажми орқали ялпи даромад, ялпи тушум кўрсаткичига эга бўлинади. Унинг ишлаб чиқариш ҳаражатлари билан таққослаш асосида фойда, натижа кўрсаткичига чиқилади. Буни математик ифодада қуйидагича тасвирлаш мумкин.

Ф(Д)=МССТ-СМИЧТ(ТСОҚ)

(3.1)

Бунда;
Ф(Д)-фойда(даромад);
МССТ-маҳсулот сотишдан соф тушум;
СМИЧТ (ТСОҚ)-маҳсулотни ишлаб чиқариш таннархи (сотиб олинган товарлар қиймати).
Бухгалтерия ҳисобида маҳсулот чиқиши, ҳаражат ва натижа олақадорлигини қуйидаги боғланишда ҳисобга олиш тартиби ҳам белгиланади.
Сотиш ҳажми - Ҳаражатлар=Натижа
Натижавий кўрсаткич демакки, сотиш ҳажмига ёки товароборот кўрсаткичига ҳамда, ишлаб чиқариш ҳаражатлари ёки товарларни сотиб олиш қийматига боғлиқ деб қаралади. Унинг бирлик ифодасини эса қуйидагича тасвирлаш мумкин.

Н=Д*Б-Д*Т	(3.2)
Н=Д* (Б-Т)	(3.3)

Бунда;
Н-фойда;
Б-маҳсулот бирлигини баҳоси (сўм);
Д-маҳсулот бирлиги (дона);
Т-маҳсулот бирлигини ишлаб чиқариш таннархи (сўм).
Юқоридаги боғланишдан натижавий кўрсаткични маҳсулотнинг миқдори, баҳоси ва бирлик таннархига боғлиқ эканлиги келиб чиқади. Унинг ифодаси бевосита натижавий кўрсаткични омилли таҳлил этиш имконини ҳам беради. Демак, натижа ўзгаришига ҳисоб-китоб қилинадиган қуйидаги омиллар таъсир этишини изоҳлаш мумкин;
-ишлаб чиқарилган маҳсулотлар бирлигини ўзгариши;
-маҳсулотлар бирлик баҳосининг ўзгариши;
-маҳсулотлар бирлик таннархининг ўзгариши;
Маржинал фойда контрибуциясига нисбатан оладиган бўлсак ишлаб чиқариш ҳаражатларини ўзгарувчан, ўзгармас ҳаражатларга таркибланиши, боғланишни янада мураккаблаштиради. Бунда ишлаб чиқариш ҳаражатларининг ўзгаришида маҳсулот (иш, хизмат)лар ҳажмини ўзгариши асос қилиб олинган. Амалдаги тартиб бўйича шартли ўзгарувчан ҳаражатлар таркибдан чикарилган. Яъни ишлаб чиқариш ҳаражатлари шартли ўзгарувчан ва доимий (ўзгармас) ҳаражатларга таркибланади.
3.5-жадвал